Thái Bình, mảnh đất quê lúa hiền hòa không chỉ níu chân du khách bởi những cánh đồng thẳng cánh cò bay hay những điệu hát chèo say đắm lòng người, mà còn bởi nền ẩm thực phong phú, đậm đà bản sắc. Trong kho tàng đặc sản ấy, không thể không nhắc đến Bánh Cáy Làng Nguyễn – món quà quê dân dã nhưng chứa đựng cả một câu chuyện lịch sử và tinh hoa ẩm thực của người dân nơi đây. Hãy cùng khám phá hành trình từ những nguyên liệu đồng quê đến thức quà trứ danh này nhé!

Bánh Cáy Làng Nguyễn - Đặc sản Thái Bình

Bánh Cáy Làng Nguyễn – Món quà quê dân dã mà tinh tế

Mục lục

1. Nguồn Gốc Lịch Sử Của Bánh Cáy Làng Nguyễn

Bánh Cáy có nguồn gốc từ Làng Nguyễn, thuộc xã Nguyên Xá, huyện Đông Hưng, tỉnh Thái Bình. Tương truyền, món bánh này ra đời vào khoảng thế kỷ 18, do bà Nguyễn Thị Tân, một người phụ nữ tài hoa trong làng sáng tạo ra. Ban đầu, bà làm bánh để dâng lên vua Lê Hiển Tông và chúa Trịnh Sâm trong một dịp tuần du tại phủ Thái Bình.

Làng Nguyễn, Nguyên Xá - Nơi khai sinh món Bánh Cáy

Bánh Cáy gắn liền với lịch sử và văn hóa Làng Nguyễn, Thái Bình

Nhà vua khi thưởng thức đã tấm tắc khen ngon và ấn tượng bởi những hạt nếp vàng óng, nhỏ xinh điểm xuyết trong miếng bánh, trông tựa như trứng con cáy – một loài vật nhỏ bé sống nhiều ở vùng đồng ruộng ven biển. Từ đó, vua đã đặt tên cho món bánh này là “Bánh Cáy”. Cái tên dân dã, mộc mạc ấy đã gắn liền với thức quà đặc sản này cho đến tận ngày nay, trở thành niềm tự hào của người dân Thái Bình.

2. Giải Mã Tên Gọi “Bánh Cáy” – Không Cay Mà Thơm Nồng Vị Gừng

Nhiều người lần đầu nghe tên “Bánh Cáy” thường lầm tưởng rằng bánh có vị cay nồng của ớt. Tuy nhiên, sự thật không phải vậy. Như đã giải thích ở trên, tên gọi “Bánh Cáy” bắt nguồn từ hình dáng những hạt nếp giống trứng con cáy.

Cận cảnh miếng Bánh Cáy Làng Nguyễn

Những hạt nếp vàng óng tựa trứng cáy chính là nguồn gốc tên gọi của bánh

Vị “cay” đặc trưng của bánh thực chất đến từ gừng tươi – một trong những nguyên liệu không thể thiếu. Vị cay ấm, thơm nồng của gừng hòa quyện cùng vị ngọt bùi của các thành phần khác, tạo nên một hương vị hài hòa, độc đáo và có tác dụng làm ấm cơ thể, kích thích tiêu hóa. Đây chính là điểm khác biệt thú vị, khiến Bánh Cáy Làng Nguyễn không chỉ ngon miệng mà còn mang ý nghĩa về sự cân bằng âm dương trong ẩm thực.

3. Nguyên Liệu Dân Dã Làm Nên Thức Quà Tinh Túy

Điều làm nên sức hấp dẫn của Bánh Cáy Làng Nguyễn chính là sự kết hợp hài hòa của những nguyên liệu tuy dân dã, quen thuộc nhưng lại được chọn lọc kỹ càng:

  • Gạo nếp cái hoa vàng: Phải là loại nếp trồng trên đất Thái Bình, hạt tròn mẩy, dẻo thơm đặc trưng. Đây là linh hồn của món bánh.
  • Gấc và quả Dành Dành: Dùng để tạo màu đỏ cam và vàng tươi tự nhiên, đẹp mắt cho phần xôi nếp (nguyên liệu làm nên những “hạt cáy”).
  • Mỡ phần: Chọn loại mỡ khổ ngon, thái hạt lựu và ướp với đường kính trắng trước đó ít nhất nửa tháng để mỡ trở nên trong veo, giòn tan và không bị ngấy khi ăn.
  • Lạc (Đậu phộng) và Vừng (Mè): Rang chín tới, thơm lừng, tạo vị bùi béo.
  • Gừng tươi: Chọn gừng sẻ già, cay nồng, giã nhỏ hoặc thái sợi.
  • Vỏ quýt: Thái sợi nhỏ, tạo hương thơm thanh nhẹ, át đi vị béo của mỡ.
  • Cơm dừa: Nạo sợi, tăng thêm vị béo ngậy, thơm ngon.
  • Mứt bí: Thái hạt lựu, thêm vị ngọt thanh và độ giòn sần sật.
  • Mạch nha và đường kính: Chất kết dính và tạo độ ngọt cho bánh.
Nguyên liệu làm Bánh Cáy Làng Nguyễn

Sự hòa quyện của các nguyên liệu đồng quê tạo nên hương vị đặc trưng

4. Quy Trình Chế Biến Công Phu và Tỉ Mỉ

Làm Bánh Cáy Làng Nguyễn đòi hỏi sự kiên nhẫn, tỉ mỉ và kinh nghiệm dày dặn của người thợ. Quy trình có thể tóm gọn qua các bước chính sau:

  1. Chuẩn bị nguyên liệu: Đây là khâu tốn nhiều thời gian nhất, đặc biệt là việc ướp mỡ đường trước cả nửa tháng. Các nguyên liệu khác như lạc, vừng cũng cần được rang chín tới, loại bỏ vỏ lụa.
  2. Nấu xôi và làm “hạt cáy”: Gạo nếp được chia làm hai phần. Một phần đồ xôi với gấc để tạo màu đỏ cam, một phần đồ xôi với nước quả dành dành để tạo màu vàng tươi. Xôi chín được giã nhuyễn ngay khi còn nóng, sau đó cán mỏng, cắt thành sợi nhỏ như hạt cốm và đem sấy khô. Những sợi nếp khô này sau đó được rang phồng lên, tạo thành những “hạt cáy” giòn tan, đẹp mắt.
  3. Chuẩn bị các thành phần khác: Mỡ đường đã ướp đủ ngày được vớt ra để ráo. Gừng tươi giã nhỏ hoặc thái sợi. Vỏ quýt thái chỉ. Cơm dừa nạo sợi. Mứt bí thái hạt lựu.
  4. Xào đường và trộn bánh: Đường kính và mạch nha được đun nóng chảy trên chảo lớn cho đến khi sánh lại. Cho gừng tươi và vỏ quýt vào đảo đều để tạo mùi thơm. Tiếp theo, lần lượt cho mỡ đường, lạc, vừng, cơm dừa, mứt bí và cuối cùng là “hạt cáy” đã rang giòn vào đảo nhanh tay cho các nguyên liệu quyện đều vào nhau.
  5. Ép khuôn và hoàn thiện: Hỗn hợp bánh còn nóng được đổ vào khuôn gỗ đã lót sẵn vừng rang. Dùng dụng cụ nén chặt bánh xuống, rắc thêm một lớp vừng và lạc lên bề mặt. Để bánh nguội hoàn toàn rồi mới cắt thành từng miếng vuông vắn, đều đặn.
Quy trình làm Bánh Cáy đòi hỏi sự tỉ mỉ

Từng công đoạn làm bánh đều chứa đựng tâm huyết của người thợ

Sự công phu trong từng công đoạn chính là yếu tố tạo nên giá trị và sự khác biệt cho Bánh Cáy Làng Nguyễn.

5. Hương Vị Đặc Trưng Không Thể Nhầm Lẫn

Thưởng thức một miếng Bánh Cáy Làng Nguyễn chuẩn vị là trải nghiệm sự hòa quyện của nhiều hương vị:

  • Vị ngọt thanh: Độ ngọt vừa phải của đường kính và mạch nha, không quá gắt, rất dễ chịu.
  • Vị bùi béo: Của lạc rang, vừng rang thơm lừng.
  • Vị béo ngậy mà không ngấy: Từ những viên mỡ đường trong veo, giòn tan.
  • Vị dẻo thơm: Của những “hạt cáy” làm từ nếp cái hoa vàng.
  • Vị cay ấm, thơm nồng: Đặc trưng của gừng tươi, cân bằng lại vị ngọt béo.
  • Hương thơm thanh nhẹ: Phảng phất từ vỏ quýt.
  • Độ giòn sần sật: Của mứt bí và đôi khi là cơm dừa.
Hương vị Bánh Cáy Làng Nguyễn

Thưởng thức Bánh Cáy cùng trà xanh là tuyệt nhất

Tất cả hòa quyện tạo nên một tổng thể hài hòa, hấp dẫn. Bánh Cáy thường được cắt thành miếng vuông nhỏ, ăn cùng một tách trà xanh nóng hổi thì không còn gì tuyệt vời hơn. Vị chát nhẹ của trà sẽ làm dịu đi vị ngọt, tôn lên hương thơm của bánh, tạo nên một dư vị khó quên.

6. Địa Chỉ Mua Bánh Cáy Làng Nguyễn Uy Tín

Để mua được Bánh Cáy Làng Nguyễn chuẩn vị, thơm ngon, bạn có thể tìm đến các địa chỉ sau:

Mua Bánh Cáy Làng Nguyễn làm quà

Bánh Cáy là món quà ý nghĩa từ Thái Bình

  • Tại Thái Bình:
    • Làng Nguyễn, xã Nguyên Xá, huyện Đông Hưng: Đây là nơi tốt nhất để mua bánh chuẩn gốc, bạn có thể tham quan và mua trực tiếp tại các hộ gia đình làm bánh lâu năm như cơ sở Hoàng Thắng, Đại Đồng, Thanh Thoa,…
    • Các cửa hàng đặc sản tại TP. Thái Bình: Tìm kiếm các cửa hàng uy tín trên đường Trần Hưng Đạo, Lê Lợi,…
  • Tại Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh:
    • Các cửa hàng đặc sản vùng miền: Nhiều cửa hàng chuyên bán đặc sản các tỉnh có bán Bánh Cáy Làng Nguyễn.
    • Các siêu thị lớn: Một số siêu thị có quầy hàng đặc sản địa phương.
  • Kênh Online:
    • Các sàn thương mại điện tử: Shopee, Lazada, Tiki,… có nhiều gian hàng bán Bánh Cáy Làng Nguyễn. Lưu ý đọc kỹ đánh giá và chọn shop uy tín.
    • Website của các cơ sở sản xuất: Một số cơ sở lớn có website riêng để giới thiệu và bán sản phẩm.
    • Các trang Facebook, nhóm chuyên về đặc sản: Tìm kiếm các nhóm bán đặc sản Thái Bình uy tín.

Lưu ý khi mua:

  • Chọn bánh có bao bì ghi rõ nguồn gốc xuất xứ (Làng Nguyễn, Nguyên Xá, Đông Hưng, Thái Bình), cơ sở sản xuất, ngày sản xuất và hạn sử dụng.
  • Bánh ngon thường có màu sắc tự nhiên của gấc, dành dành, các nguyên liệu trông tươi mới, không bị mốc hay chảy nước.
  • Nên mua ở những địa chỉ quen thuộc, có uy tín hoặc được người địa phương giới thiệu.

Bánh Cáy Làng Nguyễn không chỉ là một món ăn vặt, mà còn là niềm tự hào, là nét văn hóa ẩm thực độc đáo của người Thái Bình. Nếu có dịp ghé thăm mảnh đất này, đừng quên tìm mua và thưởng thức hương vị đặc biệt của món bánh trứ danh này, hoặc mang về làm quà cho người thân, bạn bè nhé!