Ninh Bình – Hành trình khám phá không chỉ dừng lại ở cảnh đẹp

Nhắc đến Ninh Bình, người ta thường nghĩ ngay đến Tràng An non nước hữu tình, Tam Cốc Bích Động nên thơ hay Cố đô Hoa Lư trầm mặc. Nhưng sẽ thật thiếu sót nếu hành trình khám phá vùng đất này lại bỏ qua một “di sản” hấp dẫn không kém – đó chính là nền ẩm thực phong phú, độc đáo, mang đậm dấu ấn địa phương. Ẩm thực Ninh Bình không chỉ đơn thuần là những món ăn ngon mà còn là câu chuyện về văn hóa, về sản vật thiên nhiên và con người nơi đây.

Từ những món đặc sản trứ danh đã vang danh khắp chốn như thịt dê núi, cơm cháy, đến những món ăn dân dã, độc lạ ẩn mình trong các làng quê như xôi trứng kiến, gỏi cá nhệch, cá kho gáo…, mỗi món ăn đều mang một hương vị riêng, một sức quyến rũ đặc biệt, đủ sức níu chân bất kỳ thực khách nào. Hãy cùng “mở bản đồ ẩm thực” và khám phá những món ngon nhất định phải thử khi đến Ninh Bình nhé!

Tổng hợp các món ăn ngon ở Ninh Bình

Mục lục: “Bản đồ” các món ngon Ninh Bình

1. Thịt Dê Núi Ninh Bình – “Ngôi sao” của ẩm thực Cố đô

Nói đến ẩm thực Ninh Bình, không thể không nhắc đến thịt dê núi. Khác với dê ở nhiều vùng khác, dê Ninh Bình được nuôi thả tự nhiên trên các dãy núi đá vôi trùng điệp. Chúng ăn các loại lá cây đa dạng, trong đó có nhiều loại lá thuốc, nên thịt dê rất săn chắc, ít mỡ và có vị thơm ngọt đặc trưng, không bị hôi.

Thịt dê núi Ninh Bình tái chanh

Từ nguyên liệu hảo hạng này, người Ninh Bình đã sáng tạo ra hàng chục món ăn hấp dẫn:

  • Dê tái chanh: Món khai vị kinh điển với thịt dê thái mỏng, trộn cùng nước cốt chanh tươi, riềng, sả, lá chanh, vừng rang… tạo nên vị chua thanh, ngọt thịt, thơm lừng.
  • Dê hấp: Cách chế biến đơn giản nhất để cảm nhận trọn vẹn vị ngọt nguyên bản của thịt dê, thường hấp cùng sả, gừng.
  • Dê nướng: Thịt dê tẩm ướp gia vị đậm đà, nướng trên than hồng đến khi vàng ruộm, dậy mùi thơm nức mũi.
  • Nem dê: Thịt dê băm nhỏ trộn với bì và thính, gói lá sung, ăn kèm tương gừng hoặc nước mắm chua ngọt.
  • Lẩu dê: Nồi lẩu nóng hổi với nước dùng ngọt xương, thêm các loại thuốc bắc, ăn kèm thịt dê tươi và rau xanh.
  • Chân dê hầm thuốc bắc: Món ăn bổ dưỡng, thơm mùi thuốc bắc, thịt chân dê mềm nhừ.

Địa chỉ gợi ý:

  • Nhà hàng Chính Thư (Khê Đầu Hạ, Ninh Xuân, Hoa Lư)
  • Nhà hàng Đức Dê (Số 446 Nguyễn Huệ, TP. Ninh Bình)
  • Nhà hàng Thăng Long (Tràng An, Hoa Lư)

Giá tham khảo: 150.000 – 350.000 VNĐ/món.

2. Cơm Cháy Ninh Bình – Giòn tan hương vị đồng quê

Cùng với thịt dê, cơm cháy là “bộ đôi” đặc sản không thể tách rời của Ninh Bình. Cơm cháy ở đây khác biệt nhờ cách chế biến cầu kỳ: nấu từ gạo dẻo thơm, sau đó ép thành bánh, sấy khô rồi mới chiên phồng trong dầu nóng già. Thành phẩm là những miếng cơm cháy vàng ruộm, giòn tan mà không cứng, không ngấm dầu.

Cơm cháy Ninh Bình ăn kèm sốt và chà bông

Cơm cháy Ninh Bình thường được ăn kèm với hai loại topping chính:

  • Sốt chấm: Loại sốt sền sệt, đậm đà được chế biến từ nước dùng thịt dê, tim cật dê thái nhỏ, hành tây, cà rốt, nấm hương… Khi ăn, rưới sốt nóng hổi lên miếng cơm cháy giòn rụm, sự hòa quyện giữa cái giòn của cơm, cái đậm đà của sốt tạo nên một trải nghiệm vị giác khó quên.
  • Chà bông (ruốc): Cơm cháy phủ một lớp chà bông heo tơi xốp, mặn ngọt vừa phải là món ăn vặt hoặc quà tặng được nhiều du khách yêu thích.

Địa chỉ gợi ý:

  • Cơm cháy Hoa Lư, Cơm cháy Đại Long, Cơm cháy Hoàng Trang (Có bán tại các khu du lịch và cửa hàng đặc sản trên địa bàn tỉnh)
  • Các nhà hàng phục vụ thịt dê thường có món cơm cháy sốt dê.

Giá tham khảo: 40.000 – 80.000 VNĐ/gói (loại chà bông), 100.000 – 150.000 VNĐ/suất (loại sốt dê tại nhà hàng).

3. Xôi Trứng Kiến Nho Quan – Đặc sản độc lạ từ rừng Cúc Phương

Đây là một món ăn độc đáo, mang đậm hương vị núi rừng và chỉ có theo mùa (thường vào khoảng tháng 2 đến tháng 4 âm lịch) tại vùng Nho Quan, gần Vườn Quốc gia Cúc Phương. Nguyên liệu chính là trứng của loài kiến nâu (kiến ngạt) làm tổ trên cây. Người dân phải vào rừng tìm và lấy những ổ trứng kiến trắng mẩy, tròn căng.

Trứng kiến sau khi làm sạch sẽ được phi thơm với hành khô, nêm nếm gia vị rồi trộn đều với xôi nấu từ gạo nếp cái hoa vàng. Món xôi có màu trắng của nếp, điểm xuyết màu nâu vàng của trứng kiến phi hành. Khi ăn, bạn sẽ cảm nhận được độ dẻo thơm của xôi, vị béo ngậy, bùi bùi và tiếng lách tách vui tai của trứng kiến vỡ trong miệng. Đây thực sự là một trải nghiệm ẩm thực lạ miệng và đáng nhớ.

Địa chỉ gợi ý: Các nhà hàng, quán ăn tại huyện Nho Quan (đặc biệt là khu vực gần Cúc Phương) vào mùa trứng kiến.

Giá tham khảo: Giá khá cao và tùy thuộc vào mùa, khoảng 100.000 – 200.000 VNĐ/đĩa.

4. Gỏi Cá Nhệch Kim Sơn – Tinh hoa ẩm thực vùng ven biển

Gỏi cá nhệch là đặc sản nổi tiếng của huyện ven biển Kim Sơn. Cá nhệch là loại cá da trơn, sống ở vùng nước lợ, thịt ngọt và dai. Chế biến gỏi cá nhệch rất công phu, đòi hỏi sự tỉ mỉ và kinh nghiệm. Cá được làm sạch nhớt bằng tro bếp hoặc lá tre, sau đó lọc lấy thịt phi lê thái mỏng, bóp qua với nước cốt chanh hoặc giấm cho tái và khử tanh. Da cá được chiên giòn.

Linh hồn của món gỏi này chính là phần “chẻo” – loại nước chấm sền sệt được nấu từ xương cá giã nhuyễn, mẻ, cà chua, thịt ba chỉ băm nhỏ và các loại gia vị như gừng, tỏi, ớt, hạt tiêu… Chẻo có vị béo ngậy, chua thanh, cay nồng và thơm đặc trưng. Khi ăn, thực khách dùng bánh đa nem (hoặc lá sung, lá ổi) cuốn thịt cá nhệch, da cá chiên giòn, các loại rau thơm (húng, mùi, răm, kinh giới, tía tô, bạc hà…), khế chua, chuối xanh, dưa chuột… rồi chấm ngập vào bát chẻo béo ngậy. Tất cả hòa quyện tạo thành một bản giao hưởng hương vị tuyệt vời.

Địa chỉ gợi ý:

  • Nhà hàng Vũ Bảo (Thị trấn Phát Diệm, Kim Sơn hoặc chi nhánh TP. Ninh Bình)
  • Nhà hàng Tính Gỏi Cá Nhệch (Kim Đông, Kim Sơn)
  • Một số nhà hàng đặc sản ở TP. Ninh Bình.

Giá tham khảo: 200.000 – 400.000 VNĐ/suất (tùy quy mô).

5. Cá Kho Gáo – Hương vị đồng quê dân dã

Cá kho gáo là món ăn dân dã, mộc mạc nhưng lại mang hương vị rất đặc trưng của vùng chiêm trũng Ninh Bình. Điểm độc đáo của món này nằm ở nguyên liệu tạo vị chua – quả gáo. Gáo là loại cây mọc hoang ven bờ sông, bờ suối, quả có vị chua thanh, dịu nhẹ, khác hẳn vị chua của me, sấu hay tai chua.

Người ta thường dùng các loại cá đồng như cá tràu (cá quả), cá rô, cá diếc… để kho với quả gáo non thái lát hoặc quả gáo già đập dập. Cá được tẩm ướp kỹ với nước mắm, đường, tiêu, hành khô rồi kho liu riu trên bếp lửa nhỏ cùng với gáo và một ít nước hàng. Món cá kho gáo thành phẩm có màu nâu cánh gián đẹp mắt, thịt cá chắc ngọt, thấm đẫm gia vị và đặc biệt là vị chua thanh của gáo quyện với vị béo của cá tạo nên một dư vị rất riêng, ăn cùng cơm trắng nóng hổi thì không gì bằng.

Địa chỉ gợi ý: Món này thường có trong bữa ăn gia đình hoặc một số quán ăn phục vụ món đồng quê ở các huyện như Gia Viễn, Nho Quan.

Giá tham khảo: Khá bình dân, tùy loại cá và quán ăn.

6. Ốc Núi Ninh Bình – “Lộc trời” trên vách đá

Ốc núi (hay còn gọi là ốc đá) là một đặc sản quý hiếm của Ninh Bình, chỉ xuất hiện vào mùa mưa (khoảng từ tháng 4 đến tháng 8). Loại ốc này sống trong các hang hốc, khe đá trên núi đá vôi, rất khó bắt. Chúng không ăn tạp mà chỉ ăn các loại cây cỏ, lá thuốc mọc trên núi nên thịt ốc rất sạch, dai, giòn, ngọt và thoảng mùi thảo dược.

Ốc núi luộc sả ớt

Cách chế biến ốc núi ngon nhất là luộc hoặc hấp. Chỉ cần rửa sạch ốc, luộc cùng sả, gừng, lá chanh hoặc hấp cách thủy để giữ trọn vị ngọt tự nhiên. Thịt ốc giòn sần sật, chấm cùng nước mắm gừng sả ớt cay nồng thì ngon “nhức nách”. Ngoài ra, ốc núi còn có thể chế biến thành các món xào me, xào sả ớt, trộn gỏi… cũng rất hấp dẫn.

Địa chỉ gợi ý: Các nhà hàng đặc sản ở TP. Ninh Bình, khu vực Tam Cốc, Tràng An, Tam Điệp, Yên Mô (vào mùa ốc).

Giá tham khảo: Do quý hiếm nên giá khá cao, khoảng 150.000 – 300.000 VNĐ/đĩa.

7. Nem Chua Yên Mạc – Thức quà quê đậm đà

Nem chua Yên Mạc (huyện Yên Mô) là một biến thể độc đáo của món nem chua truyền thống. Điểm khác biệt nằm ở nguyên liệu và cách chế biến. Nem được làm từ thịt nạc mông heo tươi ngon, xay nhuyễn trộn cùng bì lợn luộc thái sợi thật nhỏ (nhỏ như sợi miến). Gia vị nêm nếm gồm muối, đường, tỏi, tiêu, mì chính và không thể thiếu thính gạo rang thơm lừng.

Nem chua Yên Mạc Ninh Bình

Nem sau khi trộn được gói bằng lá ổi hoặc lá đinh lăng để tạo mùi thơm và giúp nem lên men tốt, bên ngoài bọc lá chuối tươi. Nem Yên Mạc có vị chua thanh nhẹ nhàng, vị ngọt của thịt, vị dai giòn sần sật của bì, thơm mùi lá ổi/đinh lăng và thính gạo. Nem thường được ăn kèm với lá sung, lá mơ, rau thơm và chấm cùng tương ớt hoặc nước mắm chua ngọt.

Địa chỉ gợi ý: Mua tại các cơ sở sản xuất nem ở thị trấn Yên Thịnh, Yên Mô hoặc các cửa hàng đặc sản Ninh Bình.

Giá tham khảo: 50.000 – 100.000 VNĐ/chục.

8. Bún Mọc Kim Sơn – Tô bún thanh ngọt nức lòng

Bún mọc Kim Sơn, hay còn gọi là bún cá rô đồng Kim Sơn, là món ăn sáng quen thuộc và được yêu thích tại vùng đất này. Món bún tuy dân dã nhưng lại có sức hấp dẫn riêng bởi hương vị thanh tao, đậm đà. Nước dùng được ninh từ xương heo và xương cá rô đồng, trong vắt và có vị ngọt tự nhiên.

Thành phần chính của tô bún là những viên mọc làm từ thịt heo xay nhuyễn trộn cùng mộc nhĩ, nấm hương, dai giòn sần sật. Thịt cá rô đồng được luộc chín, gỡ xương cẩn thận rồi rim sơ qua với nghệ và gia vị cho thơm và có màu vàng đẹp mắt. Khi ăn, chần bún tươi qua nước sôi, xếp thịt cá, mọc, hành lá, rau thơm vào tô rồi chan nước dùng nóng hổi. Có thể thêm chút măng cay hoặc dọc mùng cho thêm phần hấp dẫn. Tô bún mọc Kim Sơn nóng hổi, thơm phức, vị ngọt thanh của nước dùng, vị bùi của cá, vị giòn của mọc hòa quyện tạo nên một bữa sáng ngon miệng và đủ chất.

Địa chỉ gợi ý: Các quán bún sáng tại thị trấn Phát Diệm, Kim Sơn hoặc một số quán ở TP. Ninh Bình.

Giá tham khảo: 25.000 – 40.000 VNĐ/tô.

9. Bún Chả Quạt Ninh Bình – Biến tấu thơm lừng khó quên

Bún chả là món ăn quen thuộc ở miền Bắc, nhưng bún chả quạt Ninh Bình lại có nét độc đáo riêng. Thay vì dùng vỉ nướng thông thường, thịt băm và thịt miếng ở đây được kẹp vào những chiếc quạt làm bằng tre tươi, sau đó nướng trên bếp than hồng rực. Việc nướng bằng quạt tre không chỉ giúp thịt chín đều, vàng đẹp mà còn ám vào thớ thịt một mùi thơm thoang thoảng đặc trưng của tre tươi bị đốt nóng.

Bún chả quạt Ninh Bình thơm lừng

Thịt nướng được tẩm ướp gia vị đậm đà theo công thức riêng. Nước chấm cũng được pha chế khéo léo với đủ vị chua, cay, mặn, ngọt hài hòa, thêm chút đu đủ xanh và cà rốt thái mỏng. Ăn bún chả quạt Ninh Bình, bạn sẽ cảm nhận được miếng chả mềm thơm, đậm vị, quyện cùng vị thanh mát của bún rối, rau sống tươi ngon và nước chấm đậm đà, tạo nên một hương vị khó quên.

Địa chỉ gợi ý: Quán bún chả Tình Mai (đường Trần Hưng Đạo, TP. Ninh Bình), các quán bún chả ven đường hoặc trong các khu chợ địa phương.

Giá tham khảo: 30.000 – 50.000 VNĐ/suất.

10. Miến Lươn Ninh Bình – Dẻo dai, đậm đà hương vị

Miến lươn cũng là một món ngon đáng thử khi đến Ninh Bình. Lươn được sử dụng thường là lươn đồng, mình nhỏ nhưng thịt chắc và thơm. Lươn có thể được chế biến theo hai cách chính: lươn xào mềm hoặc lươn chiên giòn.

Nước dùng miến lươn được ninh từ xương lươn và xương heo, có vị ngọt thanh, đậm đà. Sợi miến dong dai, trong, không bị nát khi chan nước dùng nóng. Một bát miến lươn đầy đặn gồm miến, thịt lươn (giòn hoặc mềm), giá đỗ, mộc nhĩ, nấm hương, hành lá, rau răm thái nhỏ và chan ngập nước dùng nóng hổi. Khi ăn có thể thêm chút ớt chưng, dấm tỏi hoặc hạt tiêu để tăng hương vị. Dù là lươn giòn hay lươn mềm, món miến lươn Ninh Bình đều mang đến sự hấp dẫn bởi sự hòa quyện giữa vị ngọt của nước dùng, vị thơm béo của lươn và độ dai của sợi miến.

Địa chỉ gợi ý: Miến lươn Bà Phấn (Trần Hưng Đạo, TP. Ninh Bình), các quán ăn sáng, ăn đêm ở TP. Ninh Bình.

Giá tham khảo: 35.000 – 50.000 VNĐ/bát.

11. Rượu Kim Sơn – Men say nồng đượm đất Cố đô

Để bữa ăn thêm trọn vị, đặc biệt là khi thưởng thức các món như thịt dê, gỏi cá nhệch, không thể thiếu chén rượu Kim Sơn nồng đượm. Rượu Kim Sơn nổi tiếng bởi được nấu từ gạo nếp cái hoa vàng trồng trên chính mảnh đất Kim Sơn, kết hợp với nguồn nước giếng khơi tinh khiết và men thuốc bắc gia truyền gồm 36 vị thuốc quý.

Rượu được chưng cất theo phương pháp thủ công, qua nhiều công đoạn tỉ mỉ. Rượu thành phẩm có màu trong vắt, hương thơm nồng của nếp mới và men thuốc bắc, vị cay đậm nhưng lại rất êm dịu, uống xong không gây đau đầu. Nhâm nhi chén rượu Kim Sơn cùng các món đặc sản Ninh Bình là một trải nghiệm thú vị, giúp cảm nhận sâu sắc hơn hương vị ẩm thực và văn hóa địa phương.

Địa chỉ gợi ý: Có thể mua tại các cửa hàng đặc sản hoặc trực tiếp tại các lò rượu ở Kim Sơn.

Giá tham khảo: 50.000 – 100.000 VNĐ/lít (tùy loại).

Lời kết

Hành trình khám phá ẩm thực Ninh Bình là một chuyến phiêu lưu đầy màu sắc và hương vị. Trên đây chỉ là một phần nhỏ trong “bản đồ” ẩm thực phong phú của vùng đất Cố đô. Mỗi món ăn không chỉ ngon miệng mà còn chứa đựng tâm huyết, sự khéo léo của người dân địa phương và cả những câu chuyện văn hóa thú vị. Đừng ngần ngại thử và cảm nhận, bởi ẩm thực chính là một trong những cách tuyệt vời nhất để hiểu và yêu thêm mảnh đất Ninh Bình!