News

Giới thiệu: Bánh Cáy Làng Nguyễn – Hương vị đồng quê níu chân du khách

Nhắc đến Thái Bình, người ta thường nghĩ ngay đến những cánh đồng lúa thẳng cánh cò bay, đến điệu chèo ngọt ngào và những con người chân chất, hiền hòa. Nhưng mảnh đất này còn ẩn chứa một kho tàng ẩm thực phong phú, mà nổi bật trong đó là Bánh Cáy Làng Nguyễn – một thức quà quê dân dã nhưng chứa đựng cả tâm hồn và sự khéo léo của người dân nơi đây. Không chỉ là một món ăn vặt thông thường, Bánh Cáy còn là niềm tự hào, là tinh hoa ẩm thực được gìn giữ qua bao thế hệ, mang trong mình câu chuyện lịch sử về món “bánh tiến vua” độc đáo.

Trong bài viết này, chúng ta sẽ cùng nhau khám phá hành trình của Bánh Cáy Làng Nguyễn, từ nguồn gốc xa xưa, quy trình chế biến công phu đến hương vị đặc trưng làm say đắm lòng người và những địa chỉ uy tín để bạn có thể tìm mua món đặc sản trứ danh này.

Nguồn gốc lịch sử của Bánh Cáy Làng Nguyễn – “Bánh Tiến Vua”

Để hiểu hết giá trị của Bánh Cáy, không thể không nhắc đến cội nguồn lịch sử đầy tự hào của nó. Món bánh này ra đời vào khoảng thế kỷ 18 tại Làng Nguyễn, xã Nguyễn Xá, huyện Đông Hưng, tỉnh Thái Bình. Người có công sáng tạo ra thức quà độc đáo này là bà Nguyễn Thị Tần, một người phụ nữ tài hoa, khéo léo trong làng.

Tương truyền, vào thời vua Lê Hiển Tông (trị vì 1740-1786), trong một lần nhà vua về thăm quê hương Thái Bình, người dân đã dâng lên nhiều sản vật địa phương. Bà Nguyễn Thị Tần, với đôi bàn tay khéo léo và tấm lòng hiếu khách, đã dày công nghiên cứu, kết hợp những nguyên liệu nông sản sẵn có của quê hương để tạo ra một loại bánh mới lạ, vừa đẹp mắt, vừa thơm ngon. Món bánh có màu vàng óng, điểm xuyết những hạt trắng trong như mỡ phần, vị ngọt thanh, dẻo thơm, cay nhẹ vị gừng đã lập tức chiếm được cảm tình của nhà vua.

Vua Lê Hiển Tông tấm tắc khen ngon và ban thưởng cho bà Tần. Kể từ đó, món bánh này thường xuyên được chọn làm vật phẩm dâng lên vua chúa, và cái tên “bánh tiến vua” cũng ra đời, gắn liền với niềm tự hào của người dân Làng Nguyễn nói riêng và Thái Bình nói chung. Câu chuyện lịch sử này không chỉ làm tăng thêm giá trị cho món bánh mà còn thể hiện sự trân trọng đối với sản vật quê hương và tài năng của người phụ nữ Việt Nam xưa.

Giải mã tên gọi “Bánh Cáy” độc đáo

Nhiều người lần đầu nghe tên “Bánh Cáy” thường lầm tưởng rằng bánh được làm từ con cáy (một loại cua nhỏ sống ở vùng nước lợ, ven biển). Tuy nhiên, sự thật lại hoàn toàn khác và thú vị hơn nhiều.

Tên gọi “Bánh Cáy” xuất phát từ một trong những thành phần đặc biệt tạo nên hình dáng và màu sắc cho bánh. Đó là những hạt nếp cái hoa vàng được đồ cùng gấc hoặc quả dành dành để tạo màu đỏ, vàng tự nhiên. Sau khi đồ chín, xôi được giã nhuyễn, cán mỏng, xắt thành sợi nhỏ rồi sấy khô. Những sợi nếp khô này khi trộn cùng các nguyên liệu khác và ép thành bánh sẽ có hình dáng và màu sắc vàng óng, lấm tấm, trông tựa như trứng con cáy.

Chính sự liên tưởng thú vị về mặt hình ảnh này đã tạo nên cái tên “Bánh Cáy” mộc mạc, dân dã nhưng cũng đầy ấn tượng, gắn liền với đặc sản nức tiếng của vùng quê lúa Thái Bình. Như vậy, tên bánh hoàn toàn không liên quan đến nguyên liệu là con cáy, mà là sự mô tả hình dáng đặc trưng của thành phẩm.

Nguyên liệu làm nên hương vị độc đáo của Bánh Cáy

Điều làm nên sức hấp dẫn đặc biệt của Bánh Cáy Làng Nguyễn chính là sự hòa quyện tinh tế của các nguyên liệu đồng quê, tưởng chừng đơn giản nhưng lại được chọn lọc và sơ chế hết sức cầu kỳ. Mỗi thành phần đều đóng góp một hương vị, một sắc thái riêng, tạo nên tổng thể hài hòa khó quên.

Các nguyên liệu chính bao gồm:

• Gạo nếp cái hoa vàng: Đây là “linh hồn” của món bánh. Phải chọn loại nếp cái hoa vàng mới gặt, hạt tròn mẩy, trắng trong, có mùi thơm đặc trưng. Gạo nếp ngon quyết định độ dẻo, thơm của bánh.
• Gấc và quả Dành dành: Hai loại quả này được dùng để tạo màu vàng đỏ tự nhiên, đẹp mắt cho phần “cáy” của bánh. Gấc cho màu đỏ cam, dành dành cho màu vàng tươi. Việc sử dụng màu tự nhiên không chỉ an toàn mà còn góp phần tạo nên hương thơm thoang thoảng cho bánh.
• Mỡ lợn: Chọn phần mỡ khổ, thái hạt lựu nhỏ, luộc chín rồi ướp với đường kính trong nhiều ngày (có khi cả tháng) cho đến khi hạt mỡ trở nên trong veo, giòn và không còn vị ngấy. Đây là thành phần tạo nên vị béo ngậy đặc trưng và điểm xuyết những hạt trắng trong đẹp mắt trên miếng bánh.
• Lạc (Đậu phộng) và Vừng (Mè): Lạc và vừng được rang chín vàng, thơm nức, giã dập vừa phải. Chúng mang đến vị bùi, thơm, làm tăng thêm sự hấp dẫn cho kết cấu của bánh.
• Gừng tươi: Gừng được chọn lọc kỹ, giã nhỏ hoặc thái sợi mỏng, tạo nên vị cay ấm nồng đặc trưng, giúp cân bằng vị ngọt và làm dậy mùi thơm của bánh.
• Vỏ quýt: Vỏ quýt tươi hoặc khô được thái sợi nhỏ, tạo thêm một tầng hương thơm thanh mát, aát đi vị béo của mỡ và ngọt của đường.
• Mứt bí: Mứt bí đao thái hạt lựu, góp thêm vị ngọt thanh và độ giòn sần sật thú vị.
• Mạch nha và đường kính: Đóng vai trò là chất kết dính các nguyên liệu lại với nhau, đồng thời tạo vị ngọt chủ đạo cho bánh. Tỷ lệ đường và mạch nha phải được gia giảm khéo léo để bánh có độ ngọt vừa phải, không bị gắt.

Sự kết hợp hài hòa giữa các nguyên liệu tưởng chừng đối lập như vị ngọt của đường, mạch nha, mứt bí; vị béo của mỡ phần; vị bùi của lạc, vừng; vị cay nồng của gừng; hương thơm của nếp, gấc, vỏ quýt… đã tạo nên một bản giao hưởng hương vị độc đáo chỉ có ở Bánh Cáy Làng Nguyễn.

Quy trình chế biến công phu, tỉ mỉ đến từng công đoạn

Để làm ra được những miếng Bánh Cáy thơm ngon đúng điệu, người dân Làng Nguyễn phải trải qua một quy trình chế biến vô cùng công phu, đòi hỏi sự kiên nhẫn, tỉ mỉ và kinh nghiệm dày dặn. Mỗi công đoạn đều chứa đựng tâm huyết và bí quyết gia truyền.

1. Chuẩn bị “Cáy”:

• Gạo nếp cái hoa vàng được vo sạch, ngâm đủ thời gian rồi đồ thành xôi. Một phần xôi được đồ với gấc để tạo màu đỏ cam, phần còn lại đồ với nước quả dành dành để tạo màu vàng tươi.
• Xôi chín được giã nhuyễn ngay khi còn nóng trong cối đá. Công đoạn này đòi hỏi sức khỏe và sự khéo léo để xôi dẻo mịn nhưng không nát.
• Xôi đã giã nhuyễn được cán thành những tấm mỏng, đều tay.
• Những tấm xôi mỏng này sau đó được cắt thành sợi nhỏ như sợi mì, rồi đem phơi hoặc sấy khô cho đến khi giòn tan. Đây chính là phần “cáy” – thành phần tạo nên tên gọi của bánh.

2. Sơ chế các nguyên liệu khác:

• Mỡ lợn khổ được thái hạt lựu, luộc sơ, sau đó ướp với đường kính trắng trong nhiều ngày (ít nhất 1-2 tuần, thậm chí cả tháng) cho mỡ trở nên trong, giòn, không còn mùi hôi và vị ngấy.
• Lạc, vừng được rang chín vàng, loại bỏ vỏ, có thể giã dập hoặc để nguyên hạt tùy theo kinh nghiệm của người làm.
• Gừng tươi rửa sạch, cạo vỏ, thái sợi nhỏ hoặc giã nhuyễn.
• Vỏ quýt tươi hoặc khô thái sợi mỏng.
• Mứt bí thái hạt lựu.

3. Rang “Cáy” và trộn bánh:

• Phần “cáy” đã sấy khô được đem rang trên chảo nóng với một ít mỡ lợn cho phồng giòn và dậy mùi thơm.
• Đường kính và mạch nha được đun trên bếp lửa nhỏ, khuấy đều tay cho đến khi đạt độ sánh dẻo cần thiết (thử đường bằng cách nhỏ giọt vào bát nước lạnh, nếu đường đông lại là đạt).
• Cho gừng, vỏ quýt vào nồi nước đường, đảo nhanh tay để tạo mùi thơm.
• Nhanh chóng đổ tất cả các nguyên liệu đã chuẩn bị: “cáy” đã rang, mỡ phần ướp đường, lạc, vừng, mứt bí vào chảo nước đường đang sôi. Đảo đều và liên tục bằng cả hai tay để hỗn hợp quyện đều vào nhau, tránh bị cháy hoặc vón cục. Đây là công đoạn quan trọng nhất, đòi hỏi kinh nghiệm và sự nhanh nhạy.

4. Ép khuôn và hoàn thiện:

• Khi hỗn hợp đã quyện đều, bắc chảo ra khỏi bếp và nhanh chóng đổ vào khuôn gỗ đã được lót sẵn vừng rang hoặc giấy chống dính.
• Dùng tay hoặc dụng cụ ép chặt hỗn hợp trong khuôn để bánh kết dính tốt, không bị vỡ khi cắt. Bề mặt bánh thường được rắc thêm một lớp vừng và lạc rang cho đẹp mắt và thơm ngon.
• Để bánh nguội hoàn toàn trong khuôn rồi mới lấy ra và cắt thành từng miếng vuông vức hoặc hình chữ nhật vừa ăn.

Toàn bộ quy trình làm Bánh Cáy Làng Nguyễn là sự kết tinh của kinh nghiệm, sự khéo léo và lòng yêu nghề của người thợ. Chính sự cầu kỳ, tỉ mỉ trong từng công đoạn đã tạo nên giá trị và sức hấp dẫn riêng cho món đặc sản này.

Hương vị đặc trưng khó quên của Bánh Cáy Thái Bình

Thưởng thức một miếng Bánh Cáy Làng Nguyễn là trải nghiệm một sự hòa quyện hương vị đầy tinh tế và phức tạp. Bánh không chỉ hấp dẫn bởi vẻ ngoài vàng óng, điểm xuyết sắc đỏ cam của gấc, màu trắng trong của mỡ phần, màu nâu của lạc, trắng ngà của vừng, mà còn chinh phục thực khách bởi hương vị đa tầng độc đáo.

• Vị ngọt dịu dàng: Bánh có vị ngọt thanh, vừa phải của đường kính và mạch nha, không hề ngọt gắt cổ. Vị ngọt này quyện với vị ngọt thanh tự nhiên của mứt bí.
• Độ dẻo thơm của nếp: Nền bánh được làm từ nếp cái hoa vàng nên có độ dẻo vừa phải, nhai kỹ cảm nhận rõ vị thơm đặc trưng của lúa mới.
• Béo ngậy mà không ngấy: Những hạt mỡ phần được xử lý khéo léo mang đến vị béo ngậy tan trong miệng, nhưng không hề gây cảm giác ngán nhờ đã được ướp đường kỹ lưỡng.
• Bùi thơm của lạc, vừng: Lạc rang và vừng rang đóng góp vị bùi, thơm nồng, làm tăng thêm độ hấp dẫn và giá trị dinh dưỡng cho bánh.
• Cay ấm vị gừng: Điểm nhấn đặc biệt nhất có lẽ là vị cay nhẹ, ấm nồng của gừng tươi. Vị cay này không chỉ giúp cân bằng vị ngọt béo mà còn làm dậy lên các hương vị khác, tạo cảm giác ấm áp khi thưởng thức, đặc biệt là vào những ngày se lạnh.
• Thơm thoảng hương vỏ quýt: Một chút hương thơm thanh mát từ vỏ quýt giúp món bánh thêm phần tinh tế, giảm bớt cảm giác béo và làm tăng sự hấp dẫn.

Tất cả những hương vị đó hòa quyện với nhau, tạo nên một miếng bánh vừa dẻo, vừa giòn, vừa béo, vừa bùi, vừa ngọt, vừa cay, thơm nồng mùi đồng quê. Đó là hương vị của sự mộc mạc, chân chất nhưng cũng đầy tinh tế, là kết tinh của sản vật và tấm lòng người Thái Bình.

Cách thưởng thức Bánh Cáy Làng Nguyễn chuẩn vị

Để cảm nhận trọn vẹn hương vị thơm ngon của Bánh Cáy Làng Nguyễn, cách thưởng thức cũng góp phần quan trọng. Theo kinh nghiệm của người dân địa phương và những người sành ăn, Bánh Cáy ngon nhất khi được dùng kèm với một ấm trà xanh nóng.

Vị chát nhẹ, thanh khiết của trà xanh sẽ giúp cân bằng vị ngọt và béo của bánh, làm sạch vị giác để bạn cảm nhận rõ hơn từng tầng hương vị: vị dẻo thơm của nếp, bùi của lạc vừng, béo của mỡ, cay của gừng… Nhấp một ngụm trà nóng, cắn một miếng bánh cáy, cảm nhận hương vị hòa quyện tan dần trong miệng, đó thực sự là một trải nghiệm ẩm thực thú vị và ấm áp.

Bánh Cáy không chỉ là món ăn vặt thường ngày mà còn thường xuất hiện trong các dịp lễ Tết, cưới hỏi của người dân Thái Bình. Nó cũng là món quà quê ý nghĩa mà du khách thường lựa chọn mang về biếu tặng người thân, bạn bè sau chuyến đi đến vùng đất này.

Địa chỉ mua Bánh Cáy Làng Nguyễn uy tín, chất lượng

Để mua được Bánh Cáy Làng Nguyễn chuẩn vị, thơm ngon và đảm bảo chất lượng, bạn có thể tham khảo các địa chỉ sau:

• Mua trực tiếp tại Làng Nguyễn (Nguyễn Xá, Đông Hưng, Thái Bình): Đây là cách tốt nhất để mua được bánh tươi mới, đúng gốc và có cơ hội tìm hiểu thêm về quy trình sản xuất truyền thống. Nhiều hộ gia đình tại làng vẫn giữ nghề làm bánh gia truyền.
• Các cửa hàng đặc sản tại Thành phố Thái Bình: Các cửa hàng lớn, uy tín chuyên bán đặc sản địa phương thường có bán Bánh Cáy Làng Nguyễn chính gốc. Hãy tìm đến các thương hiệu lâu năm, có tên tuổi.
• Các cửa hàng đặc sản tại Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh: Một số cửa hàng chuyên đặc sản vùng miền tại các thành phố lớn cũng nhập Bánh Cáy Thái Bình về bán. Bạn nên tìm hiểu kỹ nguồn gốc và chọn cửa hàng đáng tin cậy.
• Các sàn thương mại điện tử (Shopee, Lazada, Tiki,…): Hiện nay, Bánh Cáy Làng Nguyễn cũng được bán khá phổ biến trên các trang thương mại điện tử. Khi mua online, hãy ưu tiên chọn các gian hàng chính hãng (Mall) hoặc các shop được đánh giá tốt, có nhiều phản hồi tích cực từ người mua trước để đảm bảo chất lượng. Đọc kỹ mô tả sản phẩm, thông tin nhà sản xuất và hạn sử dụng.

Lưu ý: Khi mua bánh, nên chọn những sản phẩm có bao bì ghi rõ nguồn gốc “Làng Nguyễn” hoặc “Nguyễn Xá, Đông Hưng”, thông tin nhà sản xuất, ngày sản xuất và hạn sử dụng rõ ràng. Bánh Cáy ngon là bánh có màu vàng óng tự nhiên, không quá sặc sỡ, các nguyên liệu phân bố đều, bánh dẻo nhưng không quá cứng, thơm mùi đặc trưng.

Lời kết: Món quà quê ý nghĩa từ đất Thái Bình

Bánh Cáy Làng Nguyễn không chỉ đơn thuần là một món ăn đặc sản, mà còn là một phần của di sản văn hóa ẩm thực đất Thái Bình. Nó mang trong mình câu chuyện lịch sử về “bánh tiến vua”, thể hiện sự tài hoa, khéo léo, đức tính cần cù và lòng trân quý sản vật quê hương của người dân nơi đây.

Từ những nguyên liệu dân dã như hạt nếp, củ gừng, quả gấc, hạt lạc, qua bàn tay chế biến công phu, tỉ mỉ, đã trở thành một thức quà độc đáo, làm say lòng biết bao thực khách. Nếu có dịp về thăm Thái Bình, đừng quên tìm thưởng thức miếng Bánh Cáy thơm lừng, dẻo ngọt và mua về làm quà cho người thân. Đó chắc chắn sẽ là món quà ý nghĩa, mang đậm hương vị và tình cảm của vùng quê lúa yên bình.