Mục lục

Giới thiệu: Bánh Cáy Làng Nguyễn – Hương vị quê lúa Thái Bình

Nhắc đến Thái Bình, người ta không chỉ nhớ đến những cánh đồng lúa thẳng cánh cò bay, những làn điệu chèo ngọt ngào mà còn ấn tượng bởi nền ẩm thực phong phú, đậm đà bản sắc. Trong số đó, Bánh Cáy Làng Nguyễn nổi lên như một thức quà quý, một đặc sản trứ danh đã làm say lòng biết bao thực khách gần xa. Không chỉ là món ăn vặt dân dã, Bánh Cáy còn là niềm tự hào, là câu chuyện văn hóa ẩm thực được gìn giữ qua nhiều thế hệ của người dân Nguyễn Xá, huyện Đông Hưng.

Thoạt nhìn, những miếng bánh vuông vức, mang sắc vàng đỏ óng ả điểm xuyết thêm màu trắng trong của mứt bí, màu vàng nâu của lạc rang, màu đen của vừng trông vô cùng hấp dẫn. Nhưng điều làm nên sự đặc biệt của Bánh Cáy chính là hương vị tổng hòa độc đáo: cái ngọt thanh của mạch nha, vị béo ngậy của mỡ phần, bùi thơm của lạc vừng, dẻo của nếp cái hoa vàng và chút cay nồng ấm áp của gừng tươi. Tất cả quyện lại, tạo nên một trải nghiệm vị giác khó quên.

Bánh Cáy Làng Nguyễn đặc sản Thái Bình

Bài viết này sẽ đưa bạn vào hành trình khám phá chi tiết về Bánh Cáy Làng Nguyễn, từ câu chuyện lịch sử thú vị, quy trình chế biến công phu đến hương vị đặc trưng và những địa chỉ uy tín để bạn có thể tìm mua thức quà đặc sản này.

Giải mã tên gọi “Bánh Cáy” độc đáo

Nhiều người lần đầu nghe tên “Bánh Cáy” thường lầm tưởng rằng món bánh này được làm từ con cáy – một loại cua nhỏ sống ở vùng duyên hải. Tuy nhiên, sự thật hoàn toàn khác. Tên gọi “Bánh Cáy” xuất phát từ chính màu sắc và hình dáng đặc trưng của nguyên liệu làm bánh.

Để tạo màu vàng đỏ tự nhiên cho bánh, người Làng Nguyễn sử dụng gạo nếp đồ xôi cùng gấc và hạt dành dành. Sau khi đồ chín, xôi được giã nhuyễn, ép thành miếng rồi cắt thành những sợi nhỏ như sợi mứt bí. Những sợi bột nếp này có màu vàng óng, trông tựa như trứng của con cáy biển. Khi các nguyên liệu được trộn đều và ép vào khuôn, những sợi “trứng cáy” này ẩn hiện trên bề mặt bánh, tạo nên điểm nhấn độc đáo. Từ đó, cái tên “Bánh Cáy” ra đời và lưu truyền cho đến ngày nay, một cái tên vừa dân dã, vừa gợi hình, gợi sự tò mò cho thực khách.

Bánh Cáy Làng Nguyễn có màu sắc giống trứng cáy

Nguồn gốc lịch sử: Câu chuyện về bà Nguyễn Thị Tân và tiến vua

Bánh Cáy Làng Nguyễn không chỉ là một món ăn ngon mà còn gắn liền với một câu chuyện lịch sử đầy thú vị. Tương truyền, vào thế kỷ 18, dưới triều vua Lê Hiển Tông, tại Làng Nguyễn, xã Nguyễn Xá, huyện Đông Hưng (nay thuộc tỉnh Thái Bình) có bà Nguyễn Thị Tân, con gái của một vị quan trong làng.

Bà nổi tiếng là người thông minh, khéo léo và có tài nấu nướng. Một lần, vua Lê Hiển Tông về thăm quê ngoại ở Thái Bình. Để tỏ lòng hiếu kính và mong muốn dâng lên vua một món ăn độc đáo, thể hiện sản vật của quê hương, bà Nguyễn Thị Tân đã dày công nghiên cứu, sáng tạo ra một loại bánh mới từ những nguyên liệu nông sản quen thuộc như gạo nếp, gấc, lạc, vừng, mỡ lợn…

Món bánh có màu sắc đẹp mắt, hương vị thơm ngon đặc biệt đã lập tức chiếm được cảm tình của nhà vua. Vua tấm tắc khen ngon và hỏi tên món bánh lạ. Vì bánh có những hạt nếp vàng óng giống trứng con cáy, bà đã tâu lên tên gọi là “Bánh Cáy”. Từ đó, Bánh Cáy trở thành vật phẩm tiến vua và nhanh chóng nổi tiếng khắp vùng, trở thành đặc sản của Làng Nguyễn và niềm tự hào của người dân Thái Bình.

Câu chuyện không chỉ giải thích nguồn gốc ra đời của món bánh mà còn cho thấy sự tài hoa, khéo léo và tấm lòng của người phụ nữ Việt Nam xưa, biết cách tận dụng những sản vật quê hương để tạo nên những món ăn tinh tế, độc đáo.

Bánh Cáy Làng Nguyễn gắn liền với lịch sử

Khám phá nguyên liệu làm nên Bánh Cáy Làng Nguyễn

Điều làm nên sức hấp dẫn của Bánh Cáy Làng Nguyễn chính là sự hòa quyện tinh tế của các nguyên liệu dân dã, quen thuộc nhưng được chọn lọc kỹ càng và chế biến công phu. Mỗi thành phần đều đóng góp một vai trò quan trọng, tạo nên hương vị tổng thể hài hòa và độc đáo.

  • Gạo nếp cái hoa vàng: Đây là linh hồn của món bánh. Phải chọn loại nếp cái hoa vàng hạt tròn, mẩy, trắng trong, có mùi thơm đặc trưng của lúa mới. Gạo nếp quyết định độ dẻo, thơm của phần “trứng cáy”.
  • Gấc và hạt Dành Dành: Hai nguyên liệu này dùng để tạo màu vàng đỏ tự nhiên, bắt mắt cho bánh. Gấc chín đỏ au, dành dành vàng tươi, không chỉ tạo màu mà còn góp phần tạo nên hương vị thoang thoảng rất riêng.
  • Lạc (Đậu phộng): Chọn lạc cúc hoặc lạc đỏ, hạt đều, chắc mẩy. Lạc được rang chín tới, vàng giòn, thơm nức, giã dập vừa phải để giữ được độ bùi.
  • Vừng (Mè): Thường dùng cả vừng trắng và vừng đen để tăng thêm hương vị và màu sắc. Vừng cũng được rang chín thơm.
  • Mỡ phần: Một nguyên liệu không thể thiếu tạo nên vị béo ngậy đặc trưng. Mỡ phải là loại mỡ khổ, dày, trắng trong. Đặc biệt, mỡ được thái hạt lựu nhỏ và ướp (ủ) với đường kính trắng ít nhất nửa tháng trước khi chế biến để mỡ trở nên trong veo, giòn tan và không còn mùi hôi.
  • Gừng tươi: Tạo vị cay ấm, nồng nàn, giúp cân bằng vị ngọt béo của bánh. Gừng được giã nhuyễn hoặc thái sợi nhỏ.
  • Vỏ quýt (Trần bì): Vỏ quýt khô thái chỉ nhỏ, tạo hương thơm aρώmatica, giúp bánh đỡ ngán và có hậu vị dễ chịu.
  • Mứt bí: Mứt bí đao thái hạt lựu, trắng trong, giòn sần sật, góp phần tạo thêm vị ngọt thanh và cấu trúc thú vị cho miếng bánh.
  • Mạch nha và Đường kính: Chất kết dính và tạo độ ngọt chính cho bánh. Mạch nha giúp bánh dẻo, ngọt dịu và không bị lại đường.

Sự kết hợp tưởng chừng đơn giản nhưng lại đòi hỏi sự cân đo đong đếm tỉ mỉ để các hương vị không lấn át nhau mà bổ trợ, tôn vinh lẫn nhau, tạo nên bản giao hưởng hương vị độc đáo của Bánh Cáy Làng Nguyễn.

Nguyên liệu làm Bánh Cáy Làng Nguyễn

Quy trình chế biến công phu và tỉ mỉ

Làm Bánh Cáy Làng Nguyễn là cả một nghệ thuật đòi hỏi sự kiên nhẫn, khéo léo và kinh nghiệm của người thợ. Quy trình làm bánh trải qua nhiều công đoạn cầu kỳ, mỗi bước đều cần sự tỉ mỉ và chính xác.

  1. Chuẩn bị “Hoa Cáy”: Gạo nếp cái hoa vàng vo sạch, ngâm đủ giờ, sau đó trộn đều với thịt gấc (để tạo màu đỏ) và nước cốt hạt dành dành (tạo màu vàng). Hỗn hợp này được đồ thành xôi. Xôi chín dẻo được giã nhuyễn ngay khi còn nóng trong cối đá. Sau khi giã, bột xôi được cán mỏng, cắt thành sợi nhỏ như hạt gạo rồi đem phơi hoặc sấy khô. Đây chính là phần “hoa cáy” hay “trứng cáy” đặc trưng.
  2. Sơ chế Mỡ phần: Mỡ khổ thái hạt lựu nhỏ, luộc sơ rồi đem ướp với đường kính trắng trong khoảng 15-20 ngày. Quá trình này giúp mỡ trở nên trong, giòn, mất mùi hôi và có vị ngọt thanh.
  3. Rang Lạc, Vừng: Lạc và vừng được rang trên lửa nhỏ cho đến khi chín đều, dậy mùi thơm. Lạc sau khi rang được xát bỏ vỏ lụa, giã dập vừa phải.
  4. Chuẩn bị các nguyên liệu khác: Gừng tươi giã nhỏ hoặc thái chỉ. Vỏ quýt khô thái chỉ. Mứt bí giữ nguyên hạt lựu.
  5. Nấu nước đường và Mạch nha: Đường kính và mạch nha được cho vào chảo lớn, đun nhỏ lửa cho tan chảy hoàn toàn thành hỗn hợp sánh, vàng óng. Độ sánh của nước đường rất quan trọng, quyết định độ kết dính và độ cứng mềm của bánh thành phẩm.
  6. Trộn bánh: Đây là công đoạn quan trọng nhất, đòi hỏi kinh nghiệm và sự nhanh tay. Khi nước đường đạt độ sánh chuẩn, người thợ nhanh chóng cho lần lượt các nguyên liệu đã chuẩn bị vào: mỡ phần đã ủ đường, lạc rang, vừng rang, gừng, vỏ quýt, mứt bí và cuối cùng là phần “hoa cáy”. Tất cả được đảo đều thật nhanh và kỹ để hỗn hợp quyện vào nhau, áo đều lớp nước đường mạch nha.
  7. Ép khuôn: Hỗn hợp bánh còn nóng được đổ vào khuôn gỗ đã lót sẵn vừng rang. Người thợ dùng tay hoặc dụng cụ chuyên dụng để ép chặt và dàn đều bánh trong khuôn. Lực ép phải đủ mạnh để bánh kết dính tốt, không bị vỡ khi cắt nhưng cũng không quá chặt làm bánh bị cứng.
  8. Hoàn thiện: Sau khi ép, bánh được để nguội hoàn toàn rồi mới lấy ra khỏi khuôn và cắt thành những miếng vuông vức hoặc hình chữ nhật vừa ăn. Bánh thường được gói trong giấy bóng kính để bảo quản và giữ được hương vị.

Toàn bộ quy trình này thể hiện sự công phu, tâm huyết của người làm bánh, biến những nguyên liệu giản dị thành một đặc sản tinh tế.

Quy trình làm Bánh Cáy công phu

Hương vị đặc trưng không thể nhầm lẫn

Bánh Cáy Làng Nguyễn chinh phục thực khách bởi hương vị độc đáo, là sự tổng hòa của nhiều tầng vị giác:

  • Vị ngọt thanh: Cái ngọt của bánh không gắt mà dịu nhẹ, chủ yếu đến từ mạch nha và đường kính đã được nấu tới độ, quyện cùng vị ngọt tự nhiên của mứt bí.
  • Vị béo ngậy: Mỡ phần được xử lý khéo léo mang đến vị béo mà không ngấy, giòn tan trong miệng, hài hòa với vị ngọt của bánh.
  • Vị bùi thơm: Lạc rang, vừng rang đóng góp vị bùi, thơm nồng đặc trưng, làm tăng thêm sự hấp dẫn cho miếng bánh.
  • Vị cay ấm: Chút cay nhẹ, thơm nồng của gừng tươi và hương thơm aρώmatica của vỏ quýt giúp cân bằng vị ngọt béo, tạo cảm giác ấm áp và hậu vị dễ chịu.
  • Độ dẻo giòn: Bánh có độ dẻo vừa phải từ nếp cái hoa vàng, độ giòn của mỡ phần, mứt bí và sự cứng cáp vừa đủ của tổng thể miếng bánh được ép chặt.

Thưởng thức một miếng Bánh Cáy, nhấp thêm ngụm trà xanh nóng hổi, vị ngọt béo của bánh quyện với vị chát dịu của trà tạo nên một sự kết hợp hoàn hảo, đậm đà hương vị quê hương. Đó là lý do vì sao Bánh Cáy không chỉ là món ăn vặt mà còn là thức quà quý được người Thái Bình trân trọng và giới thiệu đến bạn bè bốn phương.

Thưởng thức Bánh Cáy Làng Nguyễn cùng trà xanh

Địa chỉ mua Bánh Cáy Làng Nguyễn uy tín

Để mua được Bánh Cáy Làng Nguyễn chuẩn vị, thơm ngon, bạn có thể tham khảo các địa chỉ uy tín sau:

Mua tại Thái Bình

Đến Thái Bình, bạn có thể dễ dàng tìm mua Bánh Cáy tại:

  • Làng Nguyễn, xã Nguyễn Xá, huyện Đông Hưng: Đây là nơi khai sinh ra món bánh, bạn có thể đến tận các hộ gia đình làm bánh truyền thống để mua và cảm nhận không khí sản xuất. Một số cơ sở nổi tiếng như: Bánh cáy Hoàng Thao, Bánh cáy Vạn Thành,…
  • Các cửa hàng đặc sản tại Thành phố Thái Bình: Dọc các tuyến đường lớn như Trần Hưng Đạo, Lê Lợi, Lý Bôn,… có nhiều cửa hàng giới thiệu và bán đặc sản Thái Bình, trong đó có Bánh Cáy Làng Nguyễn chính gốc.
  • Chợ trung tâm: Chợ Bo (TP. Thái Bình) hoặc các chợ huyện cũng có bán Bánh Cáy, tuy nhiên cần lựa chọn kỹ để đảm bảo chất lượng.

Mua tại Hà Nội

Tại Hà Nội, bạn có thể tìm mua Bánh Cáy Làng Nguyễn tại:

  • Các cửa hàng đặc sản vùng miền: Nhiều cửa hàng chuyên bán đặc sản các tỉnh phía Bắc có nhập Bánh Cáy Thái Bình. Hãy tìm đến các cửa hàng uy tín trên phố Hàng Buồm, Hàng Đường hoặc các siêu thị đặc sản.
  • Hội chợ đặc sản: Tham gia các hội chợ nông sản, đặc sản vùng miền thường được tổ chức tại Hà Nội là cơ hội tốt để mua được bánh chuẩn gốc.
  • Các đại lý phân phối: Một số cơ sở sản xuất Bánh Cáy Làng Nguyễn có đại lý phân phối chính thức tại Hà Nội. Bạn có thể tìm thông tin trên website hoặc fanpage của các thương hiệu uy tín.

Mua tại TP. Hồ Chí Minh

Ở TP. Hồ Chí Minh, việc tìm mua Bánh Cáy Làng Nguyễn có thể khó khăn hơn, nhưng bạn vẫn có thể thử tại:

  • Các cửa hàng đặc sản miền Bắc: Tìm kiếm các cửa hàng chuyên đồ Bắc uy tín tại các quận trung tâm hoặc khu vực có đông người Bắc sinh sống.
  • Chợ online và cộng đồng người Thái Bình: Tham gia các group, diễn đàn của cộng đồng người Thái Bình tại TP.HCM hoặc các trang bán đặc sản online có thể giúp bạn tìm được nguồn cung cấp.

Mua online

Đây là cách tiện lợi nhất cho những ai ở xa. Bạn có thể đặt mua Bánh Cáy Làng Nguyễn qua:

  • Website/Fanpage của các cơ sở sản xuất uy tín: Nhiều cơ sở tại Làng Nguyễn đã có website hoặc fanpage riêng để giới thiệu và bán sản phẩm trực tuyến.
  • Các sàn thương mại điện tử: Shopee, Lazada, Tiki,… có nhiều gian hàng bán Bánh Cáy. Hãy đọc kỹ đánh giá, mô tả sản phẩm và chọn các shop uy tín (Mall hoặc shop có lượt bán và đánh giá tốt).
  • Các trang chuyên bán đặc sản Việt Nam: Nhiều website chuyên về đặc sản vùng miền cũng cung cấp Bánh Cáy Làng Nguyễn và giao hàng toàn quốc.

Lưu ý: Khi mua hàng, đặc biệt là mua online, hãy chú ý đến thương hiệu, ngày sản xuất, hạn sử dụng và bao bì sản phẩm để đảm bảo mua được bánh mới, chất lượng và đúng nguồn gốc Làng Nguyễn.

Mua Bánh Cáy Làng Nguyễn làm quà

Mẹo thưởng thức và bảo quản Bánh Cáy

  • Thưởng thức: Bánh Cáy ngon nhất khi thưởng thức cùng một ấm trà xanh nóng. Vị chát nhẹ của trà sẽ làm dịu vị ngọt béo của bánh, tôn lên hương thơm của các nguyên liệu. Bạn cũng có thể dùng bánh như một món tráng miệng hoặc ăn vặt trong ngày.
  • Bảo quản: Bánh Cáy có thể bảo quản ở nhiệt độ phòng, nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp. Bánh được gói kỹ trong bao bì có thể giữ được hương vị trong khoảng 1-2 tháng (tùy thuộc vào nhà sản xuất và điều kiện bảo quản). Nếu thời tiết nồm ẩm, bạn có thể cho bánh vào hộp kín và bảo quản trong ngăn mát tủ lạnh để kéo dài thời gian sử dụng, tuy nhiên bánh có thể bị cứng hơn một chút.

Lời kết

Bánh Cáy Làng Nguyễn không chỉ là một món đặc sản thơm ngon mà còn là kết tinh của văn hóa ẩm thực, sự khéo léo và tâm huyết của người dân Thái Bình. Từ những nguyên liệu đồng quê giản dị, qua bàn tay tài hoa và quy trình chế biến công phu, Bánh Cáy đã trở thành một thức quà quý, mang đậm dấu ấn của vùng đất quê lúa.

Nếu có dịp ghé thăm Thái Bình, đừng quên tìm mua và thưởng thức món bánh độc đáo này. Hoặc đơn giản hơn, bạn có thể dễ dàng đặt mua qua các kênh online để cảm nhận hương vị đặc trưng và chia sẻ món quà ý nghĩa này với gia đình, bạn bè. Chắc chắn rằng, vị ngọt béo, bùi thơm và cay nhẹ của Bánh Cáy Làng Nguyễn sẽ để lại trong bạn những ấn tượng khó quên về ẩm thực Việt Nam.