News

Thái Bình, vựa lúa của đồng bằng Bắc Bộ, không chỉ nổi tiếng với những cánh đồng thẳng cánh cò bay mà còn níu chân du khách bởi nền ẩm thực phong phú, đậm đà hương vị đồng quê. Trong số đó, không thể không nhắc đến Bánh Cáy Làng Nguyễn – một món quà quê dân dã nhưng ẩn chứa cả một câu chuyện lịch sử và tinh hoa văn hóa ẩm thực của người dân nơi đây.

Mục lục bài viết

Bánh Cáy Làng Nguyễn là gì?

Bánh Cáy Làng Nguyễn là một loại bánh ngọt đặc sản truyền thống có nguồn gốc từ Làng Nguyễn, xã Nguyên Xá, huyện Đông Hưng, tỉnh Thái Bình. Cái tên “Bánh Cáy” nghe khá lạ tai, nhiều người lầm tưởng bánh được làm từ con cáy (một loài cua nhỏ sống ở vùng duyên hải). Tuy nhiên, sự thật hoàn toàn khác. Tương truyền, tên gọi này xuất phát từ màu sắc vàng óng của bánh, điểm xuyết những hạt nếp, vừng, lạc… trông giống như trứng con cáy.

Khác với các loại bánh kẹo thông thường, Bánh Cáy Làng Nguyễn mang một nét rất riêng. Bánh thường được cắt thành dạng hình chữ nhật hoặc vuông, có màu vàng nâu óng ả, bề mặt lấp lánh những hạt vừng, lạc rang và những sợi gừng vàng tươi. Khi cầm miếng bánh trên tay, bạn có thể cảm nhận được độ rắn chắc nhưng không quá cứng, hứa hẹn một trải nghiệm vị giác thú vị.

Hương vị quê hương gói trọn trong miếng bánh

Điều làm nên sức hấp dẫn khó cưỡng của Bánh Cáy Làng Nguyễn chính là sự hòa quyện tinh tế của nhiều hương vị tưởng chừng đơn giản nhưng lại vô cùng hài hòa. Cắn một miếng bánh, bạn sẽ cảm nhận được:

• Vị ngọt thanh: Cái ngọt của đường mía hoặc mạch nha, không quá gắt mà dịu nhẹ, quyện cùng vị ngọt bùi tự nhiên của gạo nếp.
• Vị cay nồng ấm: Hương vị đặc trưng không thể thiếu của gừng tươi giã nhỏ, tạo nên sự ấm áp, cân bằng lại vị ngọt và béo.
• Vị béo ngậy: Đến từ những viên mỡ phần được chế biến đặc biệt, trong veo, giòn tan mà không hề gây ngán. Đây là một trong những điểm độc đáo tạo nên sự khác biệt cho Bánh Cáy.
• Vị bùi thơm: Của lạc rang, vừng rang giòn tan, thơm nức mũi.
• Độ dẻo và giòn: Sự kết hợp giữa phần nếp dẻo nấu từ xôi và phần “cáy” (nếp rang hoặc sấy khô) giòn rụm tạo nên một kết cấu thú vị khi nhai.

Tất cả những hương vị đó hòa quyện lại, tạo thành một bản giao hưởng ẩm thực độc đáo, đậm chất đồng quê Thái Bình. Thưởng thức Bánh Cáy cùng một tách trà xanh nóng hổi là một trải nghiệm tuyệt vời, giúp làm dậy lên hương vị của bánh và mang lại cảm giác thư thái, ấm cúng.

Nguyên liệu làm nên Bánh Cáy – Linh hồn của đồng ruộng Thái Bình

Bánh Cáy Làng Nguyễn được làm từ những nguyên liệu vô cùng dân dã, gắn liền với nông nghiệp của vùng quê lúa Thái Bình. Chính sự tươi ngon và chất lượng của nguyên liệu đã góp phần tạo nên hương vị đặc trưng cho món bánh này:

• Gạo nếp: Phải là loại nếp cái hoa vàng hoặc nếp quýt thơm dẻo, hạt tròn mẩy. Gạo nếp là thành phần chính tạo nên cốt bánh dẻo và phần “cáy” giòn.
• Gấc: Chọn quả gấc chín đỏ, gai đều để tạo màu vàng đỏ tự nhiên đẹp mắt và hương thơm thoang thoảng cho phần xôi nếp.
• Lạc (Đậu phộng): Lạc ta, hạt nhỏ nhưng chắc, mẩy, được rang vàng tới độ, thơm bùi.
• Vừng (Mè): Vừng trắng hoặc vừng đen, đãi sạch sạn, rang thơm.
• Mỡ phần: Chọn phần mỡ gáy của lợn, luộc chín tới, thái hạt lựu rồi ngâm đường cho trong và giòn. Đây là bí quyết tạo nên vị béo mà không ngấy của bánh.
• Gừng tươi: Chọn gừng già, cay nồng, giã nhỏ hoặc thái sợi mỏng, tạo vị cay ấm đặc trưng.
• Vỏ quýt khô (Trần bì): Một nguyên liệu tạo hương thơm tinh tế, giúp bánh có mùi vị đặc trưng hơn.
• Mạch nha hoặc đường kính: Tạo vị ngọt và độ kết dính cho bánh.
• Nước cốt dừa (tùy chọn): Một số nơi có thể thêm nước cốt dừa để tăng độ béo ngậy và hương thơm.

Sự kết hợp hài hòa giữa các nguyên liệu tưởng chừng đơn giản này đòi hỏi sự tinh tế và kinh nghiệm của người làm bánh để tạo ra thành phẩm hoàn hảo nhất.

Hành trình lịch sử: Câu chuyện về món Bánh Cáy “Tiến Vua”

Bánh Cáy không chỉ là một món ăn ngon mà còn mang trong mình giá trị lịch sử đáng tự hào. Nguồn gốc của bánh gắn liền với Làng Nguyễn, xã Nguyên Xá, huyện Đông Hưng và một câu chuyện thú vị từ thế kỷ 18.

Tương truyền, vào thời vua Lê Hiển Tông (trị vì 1740-1786), trong một lần nhà vua về thăm quê hương Thái Bình, người dân trong vùng đã suy nghĩ làm một món ăn đặc biệt để dâng lên vua. Bà Nguyễn Thị Tân, một người phụ nữ tài hoa, khéo léo của Làng Nguyễn, đã sử dụng những nông sản sẵn có của địa phương như gạo nếp, lạc, vừng, gừng, mỡ lợn… để sáng tạo ra một loại bánh độc đáo.

Món bánh với hương vị hòa quyện giữa ngọt, bùi, béo, cay và màu sắc vàng óng đẹp mắt đã làm vua Lê Hiển Tông vô cùng hài lòng. Thấy bánh có màu vàng giống trứng con cáy, vua đã đặt tên cho món bánh này là “Bánh Cáy”. Từ đó, Bánh Cáy Làng Nguyễn trở thành đặc sản quý, thường được chọn làm vật phẩm tiến vua và lưu truyền cho đến ngày nay.

Câu chuyện “tiến vua” không chỉ làm tăng thêm giá trị cho món bánh mà còn thể hiện sự sáng tạo, khéo léo và tấm lòng hiếu khách của người dân Thái Bình.

Nghệ thuật chế biến Bánh Cáy cầu kỳ, tỉ mỉ

Để làm ra được những chiếc Bánh Cáy Làng Nguyễn thơm ngon, chuẩn vị, đòi hỏi người làm bánh phải có kinh nghiệm, sự khéo léo và trải qua rất nhiều công đoạn tỉ mỉ, cầu kỳ:

1. Chuẩn bị nguyên liệu:
   • Gạo nếp vo sạch, ngâm đủ thời gian. Một phần trộn với gấc để đồ xôi gấc (tạo màu vàng đỏ), một phần đồ xôi trắng.
   • Lạc, vừng rang chín vàng, thơm, xát bỏ vỏ lạc.
   • Mỡ phần luộc chín, thái hạt lựu nhỏ, ngâm đường cho trong và giòn.
   • Gừng tươi giã nhỏ hoặc thái sợi. Vỏ quýt thái sợi nhỏ.
2. Làm “cáy”: Xôi trắng sau khi đồ chín được giã nhuyễn rồi cán mỏng, phơi hoặc sấy khô. Sau đó, phần nếp khô này được cắt thành sợi nhỏ hoặc hạt lựu rồi rang hoặc chiên cho phồng giòn (đây chính là phần “cáy” tạo độ xốp giòn cho bánh). Xôi gấc cũng được xử lý tương tự nhưng thường được cắt thành lát mỏng rồi sấy khô giòn.
3. Nấu nước đường (nấu mật): Đường kính hoặc mạch nha được đun nóng chảy cùng một ít nước và gừng giã nhỏ cho đến khi sánh lại, đạt độ “tới” nhất định (thử nhỏ giọt vào nước lạnh thấy đông lại là được).
4. Trộn bánh: Đây là công đoạn quan trọng nhất. Cho phần “cáy” nếp trắng, “cáy” nếp gấc, lạc rang, vừng rang, mỡ phần đã xử lý, gừng sợi, vỏ quýt vào một chiếc chảo lớn. Rưới từ từ nước đường đã nấu vào, đảo đều tay trên lửa nhỏ cho các nguyên liệu quyện đều vào nhau và nước đường bao phủ hoàn toàn. Việc đảo đều tay và nhanh chóng giúp bánh không bị cháy và các thành phần phân bố đều.
5. Ép bánh: Khi hỗn hợp còn nóng, đổ nhanh vào khuôn đã được lót sẵn vừng rang hoặc một lớp bột nếp rang chống dính. Dùng dụng cụ hoặc tay (qua lớp vải) ép chặt và dàn đều hỗn hợp ra khắp khuôn. Lực ép phải đủ mạnh để bánh kết dính tốt, không bị vỡ khi cắt. Bề mặt bánh thường được rắc thêm vừng và lạc rang cho đẹp mắt.
6. Để nguội và cắt bánh: Để bánh nguội hoàn toàn trong khuôn rồi mới lấy ra và cắt thành những miếng vuông hoặc chữ nhật vừa ăn.

Quy trình làm bánh đòi hỏi sự kiên nhẫn, chính xác trong từng khâu, từ việc chọn nguyên liệu đến căn chỉnh lửa, thời gian nấu… Chính sự cầu kỳ này đã tạo nên giá trị và hương vị không thể nhầm lẫn của Bánh Cáy Làng Nguyễn.

Bánh Cáy – Hơn cả một món ăn vặt

Đối với người dân Thái Bình, Bánh Cáy Làng Nguyễn không đơn thuần chỉ là một món ăn vặt hay đặc sản địa phương. Nó còn mang ý nghĩa văn hóa sâu sắc:

• Hương vị Tết cổ truyền: Bánh Cáy là món không thể thiếu trên bàn thờ gia tiên và trong khay bánh kẹo đãi khách của nhiều gia đình Thái Bình mỗi dịp Tết đến xuân về. Miếng bánh thơm dẻo, ngọt bùi tượng trưng cho sự đủ đầy, ấm no và tình cảm gia đình gắn kết.
• Món quà quê ý nghĩa: Người Thái Bình đi xa quê hay du khách đến thăm thường chọn Bánh Cáy làm quà biếu cho người thân, bạn bè. Món quà tuy dân dã nhưng chứa đựng tình cảm chân thành, hương vị quê nhà và niềm tự hào về đặc sản quê hương.
• Biểu tượng ẩm thực: Bánh Cáy Làng Nguyễn đã trở thành một biểu tượng ẩm thực của Thái Bình, góp phần làm phong phú thêm bản đồ đặc sản Việt Nam.

Mua Bánh Cáy Làng Nguyễn chuẩn vị ở đâu?

Để thưởng thức hương vị Bánh Cáy Làng Nguyễn chính gốc, bạn có thể tìm mua tại:

• Làng Nguyễn, xã Nguyên Xá, huyện Đông Hưng, tỉnh Thái Bình: Đây là nơi tốt nhất để mua bánh chuẩn vị, trực tiếp từ các hộ gia đình có truyền thống làm bánh lâu đời. Bạn còn có cơ hội tìm hiểu về quy trình sản xuất tại chỗ.
• Các cửa hàng đặc sản uy tín tại TP. Thái Bình: Nhiều cửa hàng lớn, siêu thị đặc sản tại trung tâm thành phố có bán Bánh Cáy Làng Nguyễn của các thương hiệu nổi tiếng và đảm bảo chất lượng.
• Các cửa hàng đặc sản vùng miền tại Hà Nội, TP.HCM: Tại các thành phố lớn, bạn có thể tìm thấy Bánh Cáy Làng Nguyễn tại các cửa hàng chuyên bán đặc sản các tỉnh hoặc trong các siêu thị lớn.
• Các sàn thương mại điện tử và website bán đặc sản trực tuyến: Nhiều thương hiệu Bánh Cáy Làng Nguyễn uy tín hiện đã có mặt trên các kênh bán hàng online, giúp bạn dễ dàng đặt mua dù ở bất cứ đâu. Tuy nhiên, cần lựa chọn những nhà cung cấp đáng tin cậy để đảm bảo chất lượng và nguồn gốc sản phẩm.

Khi mua, bạn nên chú ý đến thương hiệu, bao bì, ngày sản xuất và hạn sử dụng. Bánh Cáy ngon thường có màu vàng óng tự nhiên, các loại hạt phân bố đều, không bị quá cứng hay quá mềm.

Bánh Cáy Làng Nguyễn không chỉ là một món ăn, mà còn là niềm tự hào, là câu chuyện về văn hóa và lịch sử của mảnh đất Thái Bình. Nếu có dịp ghé thăm vùng quê lúa này, đừng quên tìm và thưởng thức hương vị độc đáo của món bánh “tiến vua” này, hoặc mang về làm quà cho người thân. Chắc chắn rằng, vị ngọt bùi, cay nồng ấm áp của miếng bánh sẽ để lại trong bạn những ấn tượng khó quên về một vùng đất giàu truyền thống và tình người.