News

Nhắc đến Thái Bình – vùng quê “chị Hai năm tấn”, người ta không chỉ nhớ đến những cánh đồng lúa thẳng cánh cò bay mà còn ấn tượng bởi nền ẩm thực phong phú, đậm đà hương vị đồng quê. Trong số đó, Bánh Cáy Làng Nguyễn nổi bật lên như một thức quà quý, một biểu tượng ẩm thực độc đáo, kết tinh từ sự khéo léo, cần cù của người dân nơi đây và mang trong mình cả một câu chuyện lịch sử thú vị.

Hành trình khám phá Thái Bình sẽ chưa trọn vẹn nếu bạn chưa một lần nếm thử miếng bánh cáy thơm lừng, ngọt bùi. Nhưng đừng vội hiểu lầm bởi cái tên đặc biệt của nó nhé! Hãy cùng chúng tôi vén màn bí mật về nguồn gốc, quy trình chế biến công phu và hương vị khó quên của món đặc sản trứ danh này.

1. Nguồn Gốc Lịch Sử Hấp Dẫn Của Bánh Cáy Làng Nguyễn

Bánh cáy có nguồn gốc từ Làng Nguyễn, xã Nguyên Xá, huyện Đông Hưng, tỉnh Thái Bình. Sự ra đời của món bánh này gắn liền với một giai thoại đẹp về bà Nguyễn Thị Tần, một người phụ nữ tài hoa, đảm đang sống vào khoảng thế kỷ 18. Tương truyền, bà là người con gái xinh đẹp, khéo léo của làng Nguyễn.

Vào thời vua Lê Hiển Tông (trị vì 1740 – 1786), trong một lần nhà vua tuần du qua vùng đất Sơn Nam (bao gồm cả Thái Bình ngày nay), người dân địa phương đã dâng lên những sản vật quý của quê hương. Bà Nguyễn Thị Tần, với đôi bàn tay khéo léo và tấm lòng hiếu khách, đã tự tay sáng tạo ra một loại bánh độc đáo từ những nông sản sẵn có như gạo nếp, lạc, vừng, gấc… để dâng lên nhà vua.

Vua Lê Hiển Tông khi thưởng thức món bánh đã vô cùng ấn tượng bởi hương vị thơm ngon, lạ miệng, vừa dẻo thơm, vừa bùi béo lại có chút cay ấm của gừng. Nhà vua hết lời khen ngợi và hỏi thăm về tên gọi của loại bánh này. Do là món bánh mới sáng tạo, chưa có tên gọi chính thức, và thấy hình dáng các hạt nếp màu vàng óng giống trứng con cáy ngoài đồng, người dân đã tâu lên tên gọi là “Bánh Cáy”. Từ đó, Bánh Cáy Làng Nguyễn trở nên nổi tiếng và còn được mệnh danh là “bánh tiến vua”, thể hiện niềm tự hào của người dân địa phương.

2. Giải Mã Tên Gọi “Bánh Cáy” – Sự Thật Bất Ngờ

Vậy tại sao lại có tên gọi này? Có hai giả thuyết chính được lưu truyền:

• Do màu sắc: Giả thuyết phổ biến nhất cho rằng tên gọi xuất phát từ màu vàng đặc trưng của những hạt “cái bánh” (làm từ xôi hoa quả dành dành) sau khi chế biến, trông giống như trứng của con cáy ngoài đồng ruộng. Sự liên tưởng hình ảnh này đã tạo nên cái tên dân dã và độc đáo cho món bánh.
• Do tên người sáng tạo: Một số người cho rằng tên bánh có thể liên quan đến tên của người đã sáng tạo ra nó, nhưng giả thuyết này ít phổ biến hơn.

Dù lý do là gì, cái tên “Bánh Cáy” đã gắn bó sâu sắc với món đặc sản này, tạo nên sự tò mò và nét riêng biệt không thể trộn lẫn.

3. Nguyên Liệu Đồng Quê Tinh Túy Làm Nên Hương Vị

Điều làm nên sức hấp dẫn của Bánh Cáy Làng Nguyễn chính là sự hòa quyện của những nguyên liệu mộc mạc, dân dã, được chọn lọc kỹ lưỡng từ chính mảnh đất Thái Bình. Tất cả đều là nông sản quen thuộc, gần gũi:

• Gạo nếp cái hoa vàng: Loại gạo nếp trứ danh của vùng đồng bằng Bắc Bộ, hạt tròn mẩy, dẻo thơm đặc trưng, là thành phần chính tạo nên độ mềm dẻo của bánh. Người ta thường chọn loại nếp thu hoạch vụ mùa để đảm bảo chất lượng tốt nhất.
• Gấc và quả Dành dành: Đây là hai nguyên liệu tạo màu tự nhiên cho bánh. Gấc chín đỏ dùng để đồ xôi tạo màu đỏ cam, quả dành dành (hoặc bột nghệ) tạo màu vàng tươi. Những màu sắc này không chỉ làm bánh đẹp mắt mà còn góp phần tạo hương vị riêng.
• Lạc (đậu phộng) và Vừng (mè): Được lựa chọn kỹ, rang chín tới, giã nhỏ vừa phải để giữ được độ bùi, béo và hương thơm đặc trưng.
• Gừng tươi: Chọn loại gừng già, cay nồng, giã nhỏ hoặc thái sợi, là thành phần quan trọng tạo nên vị cay ấm đặc trưng, cân bằng vị ngọt béo của bánh.
• Mỡ phần: Chọn loại mỡ khổ ngon, thái hạt lựu, ngâm đường trong vài tuần rồi phơi nắng cho miếng mỡ trở nên trong veo, giòn sần sật và không bị ngấy. Đây là bí quyết tạo nên độ béo ngậy mà không ngán của bánh cáy truyền thống.
• Mạch nha và Đường kính: Tạo vị ngọt thanh, kết dính các nguyên liệu lại với nhau.
• Vỏ quýt hôi (trần bì): Một số công thức cổ truyền còn cho thêm vỏ quýt hôi phơi khô để tăng thêm hương vị độc đáo.

Sự kết hợp hài hòa của những nguyên liệu tưởng chừng đơn giản này đã tạo nên một bản giao hưởng hương vị độc đáo cho Bánh Cáy Làng Nguyễn.

4. Quy Trình Chế Biến Kỳ Công – Tinh Hoa Nghệ Thuật Thủ Công

Làm Bánh Cáy là cả một quy trình tỉ mỉ, đòi hỏi sự kiên nhẫn, khéo léo và kinh nghiệm của người thợ. Mỗi công đoạn đều chứa đựng tâm huyết và bí quyết gia truyền, thể hiện rõ nét văn hóa ẩm thực làng nghề:

1. Chuẩn bị mỡ phần: Mỡ khổ thái hạt lựu, luộc sơ, sau đó ngâm với đường kính trong khoảng 10-15 ngày. Tiếp tục vớt ra để ráo và phơi nắng (hoặc sấy nhẹ) cho miếng mỡ trở nên trong, giòn. Công đoạn này giúp mỡ giữ được lâu, không bị hôi và có vị ngọt, giòn đặc trưng.
2. Nấu xôi và tạo màu: Gạo nếp vo sạch, ngâm đủ thời gian. Một phần gạo trộn với thịt gấc chín để nấu xôi gấc (màu đỏ cam), phần còn lại nấu với nước cốt quả dành dành (hoặc bột nghệ) để tạo xôi vàng. Xôi phải nấu chín đều, dẻo thơm.
3. Làm “cái bánh”: Đây là công đoạn quan trọng và tốn nhiều công sức nhất. Xôi sau khi nấu chín được để nguội bớt rồi cho vào cối giã nhuyễn mịn. Sau đó, phần xôi đã giã được cán thành tấm mỏng, thái thành sợi nhỏ như sợi mỳ hoặc hạt lựu nhỏ. Những sợi/hạt nếp này được mang đi phơi nắng hoặc sấy khô cho thật giòn. Đây chính là phần “cái bánh” – thành phần chính tạo nên độ giòn xốp cho bánh cáy.
4. Chuẩn bị các nguyên liệu khác: Lạc và vừng được rang chín vàng, thơm lừng. Lạc có thể để nguyên hạt hoặc giã dập tùy theo sở thích. Gừng tươi giã nhỏ hoặc thái sợi.
5. Xào bánh (Công đoạn quyết định): Cho đường kính và mạch nha vào chảo lớn, đun nhỏ lửa cho tan chảy hoàn toàn thành hỗn hợp sánh dẻo. Cho gừng tươi vào đảo đều để tạo mùi thơm và vị cay. Tiếp theo, cho lần lượt phần “cái bánh” đã sấy khô, lạc rang, vừng rang và mỡ phần đã xử lý vào, đảo nhanh và đều tay cho các nguyên liệu quyện đều vào nhau và bám đều hỗn hợp nước đường gừng. Quá trình này đòi hỏi người thợ phải có kinh nghiệm để xác định đúng độ lửa và thời gian, đảm bảo bánh không bị cháy mà vẫn đủ độ kết dính.
6. Ép khuôn và đóng gói: Khi hỗn hợp còn nóng, nhanh tay đổ vào khuôn đã được lót sẵn vừng rang hoặc giấy nến. Dùng dụng cụ ép chặt để bánh kết dính thành khối vững chắc. Chờ bánh nguội hoàn toàn rồi mới cắt thành miếng vuông vức hoặc chữ nhật vừa ăn. Cuối cùng, bánh được đóng gói cẩn thận để bảo quản và giữ được hương vị.

Quy trình làm bánh hoàn toàn thủ công, từ khâu chọn nguyên liệu đến khi ra thành phẩm, thể hiện sự công phu và trân trọng giá trị truyền thống của người dân Làng Nguyễn.

5. Hương Vị Đặc Trưng Khó Quên Của Bánh Cáy

Bánh Cáy Làng Nguyễn chinh phục thực khách bởi sự hòa quyện tinh tế của nhiều hương vị:

• Vị ngọt thanh: Từ đường kính và mạch nha, không quá gắt mà dịu nhẹ.
• Độ dẻo thơm: Của những hạt nếp cái hoa vàng quyện trong nước đường.
• Vị bùi béo: Của lạc rang, vừng rang thơm lừng.
• Độ giòn tan: Của những hạt “cái bánh” được sấy khô kỹ lưỡng.
• Vị béo ngậy đặc trưng: Từ những viên mỡ phần trong veo, giòn sần sật mà không hề gây ngán.
• Vị cay ấm nồng: Của gừng tươi, giúp cân bằng vị ngọt béo và làm ấm lòng người thưởng thức, đặc biệt trong những ngày se lạnh.

Tất cả những hương vị ấy quyện vào nhau, tạo nên một trải nghiệm ẩm thực độc đáo, vừa quen thuộc lại vừa mới lạ. Miếng bánh có màu sắc hấp dẫn từ vàng, đỏ cam của gấc và dành dành, điểm xuyết màu trắng trong của mỡ, màu nâu của lạc, đen của vừng. Thưởng thức bánh cáy ngon nhất là khi nhâm nhi cùng một tách trà xanh nóng hổi. Vị chát nhẹ của trà sẽ làm tôn lên vị ngọt bùi của bánh, tạo nên sự cân bằng hoàn hảo, khiến người ăn cứ muốn thưởng thức mãi không thôi.

6. Địa Chỉ Mua Bánh Cáy Làng Nguyễn Uy Tín

Để mua được Bánh Cáy Làng Nguyễn chuẩn vị, bạn có thể tìm đến các địa chỉ sau:

• Tại Thái Bình:
  • Làng Nguyễn, xã Nguyên Xá, huyện Đông Hưng: Đây là nơi tốt nhất để trải nghiệm không khí làng nghề và mua bánh tận gốc từ các hộ gia đình sản xuất lâu đời.
  • Các cửa hàng đặc sản, siêu thị tại thành phố Thái Bình: Nhiều cửa hàng uy tín bày bán Bánh Cáy Làng Nguyễn chính hiệu.
• Tại Hà Nội:
  • Các cửa hàng chuyên bán đặc sản vùng miền trên phố Hàng Buồm, Hàng Đường, hoặc các khu chợ lớn.
  • Một số siêu thị lớn cũng có quầy hàng đặc sản địa phương.
• Tại TP. Hồ Chí Minh:
  • Tìm đến các cửa hàng chuyên kinh doanh đặc sản miền Bắc.
• Kênh trực tuyến:
  • Các sàn thương mại điện tử lớn (Shopee, Lazada, Tiki…) có nhiều gian hàng bán Bánh Cáy Làng Nguyễn.
  • Website của các thương hiệu Bánh Cáy uy tín hoặc các trang web chuyên bán đặc sản Việt Nam.

Khi mua, bạn nên chọn những thương hiệu có uy tín, bao bì ghi rõ nguồn gốc xuất xứ, thành phần và hạn sử dụng để đảm bảo chất lượng và an toàn vệ sinh thực phẩm.

7. Lời Kết

Bánh Cáy Làng Nguyễn không chỉ là một món ăn ngon, một đặc sản độc đáo mà còn là niềm tự hào, là di sản văn hóa ẩm thực của người dân Thái Bình. Đằng sau mỗi miếng bánh là câu chuyện lịch sử, là sự tảo tần, khéo léo và tinh hoa của nghề thủ công truyền thống. Nếu có dịp về thăm quê lúa Thái Bình, đừng quên tìm và thưởng thức hương vị đặc biệt của Bánh Cáy Làng Nguyễn, hoặc mang về làm quà cho người thân, bạn bè. Chắc chắn đây sẽ là một trải nghiệm ẩm thực đáng nhớ và là món quà ý nghĩa, đậm đà tình quê.