Mục lục
- Giới thiệu về Bánh Cáy Làng Nguyễn – Đặc sản nức tiếng Thái Bình
- Nguồn gốc lịch sử thú vị của Bánh Cáy
- Giải mã tên gọi: Bánh Cáy có làm từ con Cáy không?
- Khám phá quy trình chế biến Bánh Cáy công phu
- Hương vị đặc trưng không thể lẫn lộn
- Thưởng thức Bánh Cáy đúng điệu
- Địa chỉ mua Bánh Cáy Làng Nguyễn chính gốc
- Lời kết
Giới thiệu về Bánh Cáy Làng Nguyễn – Đặc sản nức tiếng Thái Bình
Nhắc đến Thái Bình, người ta không chỉ nhớ về “chị Hai năm tấn” với những cánh đồng lúa bạt ngàn, thẳng cánh cò bay mà còn ấn tượng bởi nền ẩm thực phong phú, mang đậm dấu ấn của vùng quê đồng bằng Bắc Bộ. Trong vô vàn món ngon vật lạ ấy, Bánh Cáy Làng Nguyễn nổi lên như một thức quà quê dân dã nhưng lại ẩn chứa cả một câu chuyện lịch sử và tinh hoa ẩm thực độc đáo, trở thành niềm tự hào của người dân nơi đây.
Thoạt nghe tên, nhiều người lầm tưởng món bánh này được làm từ con cáy – một loài giáp xác nhỏ sống ở vùng nước lợ. Nhưng không, Bánh Cáy Làng Nguyễn là sự hòa quyện tinh tế của những nguyên liệu hết sức gần gũi, thân thuộc với người nông dân như gạo nếp cái hoa vàng, gấc, lạc, vừng, mỡ lợn, gừng, vỏ quýt… Chính sự kết hợp tưởng chừng đơn giản ấy lại tạo nên một hương vị đặc trưng khó quên, níu chân biết bao du khách mỗi khi có dịp về thăm Thái Bình.
Nguồn gốc lịch sử thú vị của Bánh Cáy
Không chỉ hấp dẫn bởi hương vị, Bánh Cáy Làng Nguyễn còn mang trong mình một câu chuyện lịch sử đầy thú vị, gắn liền với tên tuổi của một người phụ nữ tài hoa và sự ưu ái của bậc đế vương.
Giai thoại về bà Nguyễn Thị Tần
Tương truyền, vào thế kỷ 18, tại làng Nguyễn, xã Nguyên Xá, huyện Đông Hưng, tỉnh Thái Bình, có bà Nguyễn Thị Tần (có tài liệu ghi là Nguyễn Thị Tấn), vốn là con gái của một vị quan lớn trong triều. Bà không chỉ nổi tiếng xinh đẹp, nết na mà còn vô cùng khéo léo, đảm đang, đặc biệt là tài nấu nướng.
Trong một lần vua Lê Hiển Tông (trị vì 1740-1786) tuần du qua vùng đất này, bà đã tự tay sáng tạo ra một loại bánh độc đáo với màu sắc bắt mắt và hương vị thơm ngon để dâng lên vua. Món bánh được làm từ những sản vật của đồng quê như gạo nếp, lạc, vừng, gấc… nhưng qua bàn tay chế biến tài tình của bà Tần đã trở thành một món ăn tinh tế, lạ miệng.
Cái tên “Bánh Cáy” và “Bánh Tiến Vua”
Vua Lê Hiển Tông sau khi thưởng thức món bánh đã tấm tắc khen ngon và vô cùng ấn tượng. Thấy những hạt nếp vàng óng trong miếng bánh trông giống như trứng con cáy (một loài vật khá phổ biến ở vùng quê Thái Bình), nhà vua đã đặt tên cho món bánh này là “Bánh Cáy”. Cái tên dân dã, mộc mạc ấy đã gắn liền với món đặc sản này cho đến tận ngày nay.
Cũng bởi vì món bánh được dâng lên vua và được vua yêu thích, khen ngợi, nên người dân còn gọi Bánh Cáy với một cái tên trang trọng khác là “Bánh Tiến Vua”. Từ đó, Bánh Cáy Làng Nguyễn không chỉ là một món ăn ngon mà còn trở thành một biểu tượng của sự khéo léo, tinh tế và lòng hiếu khách của người dân Thái Bình.
Giải mã tên gọi: Bánh Cáy có làm từ con Cáy không?
Đây là thắc mắc của rất nhiều người khi lần đầu nghe đến tên Bánh Cáy. Xin khẳng định lại một lần nữa, Bánh Cáy Làng Nguyễn hoàn toàn không được làm từ con cáy. Tên gọi của bánh xuất phát từ sự liên tưởng hình ảnh của vua Lê Hiển Tông khi thấy những hạt nếp vàng trong bánh giống trứng cáy mà thôi.
Thành phần chính của Bánh Cáy bao gồm:
- Gạo nếp cái hoa vàng: Loại gạo nếp đặc sản nổi tiếng của vùng đồng bằng Bắc Bộ, hạt tròn, mẩy, dẻo thơm.
- Gấc và quả dành dành: Dùng để tạo màu sắc tự nhiên cho bánh (màu đỏ cam từ gấc, màu vàng từ quả dành dành).
- Lạc, vừng: Rang chín, giã nhỏ để tạo độ bùi, thơm.
- Mỡ phần: Chọn loại mỡ ngon, thái hạt lựu và ướp đường trong thời gian dài (khoảng nửa tháng) để mỡ trở nên trong, giòn, không bị ngấy.
- Gừng tươi: Tạo vị cay ấm, thơm nồng, cân bằng vị ngọt béo.
- Vỏ quýt: Thêm hương thơm thanh nhẹ, độc đáo.
- Mạch nha hoặc đường kính: Chất kết dính và tạo độ ngọt cho bánh.
Tất cả đều là những nguyên liệu quen thuộc, dân dã của làng quê Việt Nam, nhưng qua sự kết hợp hài hòa và quy trình chế biến tỉ mỉ đã tạo nên một món bánh đặc sản trứ danh.
Khám phá quy trình chế biến Bánh Cáy công phu
Để làm ra được những miếng Bánh Cáy thơm ngon, chuẩn vị Làng Nguyễn đòi hỏi sự kiên trì, tỉ mỉ và kinh nghiệm của người thợ. Quy trình làm bánh trải qua nhiều công đoạn phức tạp, mỗi bước đều cần sự cẩn thận và chính xác.
Tuyển chọn nguyên liệu dân dã mà tinh túy
Chất lượng của Bánh Cáy phụ thuộc rất nhiều vào khâu chọn nguyên liệu. Gạo phải là nếp cái hoa vàng loại 1, hạt đều, mẩy, trắng trong. Lạc, vừng phải chọn loại mới, hạt chắc, không mốc, không lép. Gấc chọn quả chín đỏ, gai đều. Dành dành chọn quả già, màu vàng sậm. Mỡ phần phải là loại mỡ khổ, dày, trắng, không có mùi hôi. Gừng, quýt cũng phải tươi ngon.
Đặc biệt, công đoạn chuẩn bị mỡ phần rất quan trọng. Mỡ được thái hạt lựu nhỏ, sau đó đem ướp (rim) với đường kính trắng trong khoảng 15 ngày, thậm chí cả tháng. Việc này giúp miếng mỡ trở nên trong veo, giòn tan khi ăn và không hề gây cảm giác ngấy béo.
Các bước làm bánh tỉ mỉ, đòi hỏi kinh nghiệm
- Nấu xôi: Gạo nếp được chia làm hai phần. Một phần đồ với gấc để tạo màu đỏ cam, một phần đồ với nước quả dành dành để tạo màu vàng tươi. Xôi phải đồ chín tới, dẻo nhưng không nát.
- Giã và cán xôi: Xôi sau khi đồ chín sẽ được giã nhuyễn ngay khi còn nóng. Công đoạn này khá nặng nhọc, đòi hỏi sức khỏe và sự khéo léo để xôi được nhuyễn mịn. Sau đó, xôi được cán thành những tấm mỏng, dày khoảng 0.5cm.
- Sấy khô và cắt hạt lựu: Những tấm xôi mỏng được đem phơi hoặc sấy cho khô se lại, sau đó cắt thành những hạt nhỏ li ti, giống như hạt cốm. Những hạt này được gọi là “cáy” – đây chính là phần “thịt” của bánh.
- Rang “cáy”: Hạt “cáy” sau khi cắt sẽ được rang trên chảo nóng cho đến khi nở phồng, giòn tan.
- Chuẩn bị các nguyên liệu khác: Lạc, vừng rang chín, xát vỏ, giã dập (không quá nát). Gừng tươi giã nhỏ, vắt lấy nước cốt. Vỏ quýt thái sợi nhỏ.
- Nấu nước đường và trộn bánh: Đường kính hoặc mạch nha được đun nóng chảy cùng với nước cốt gừng. Khi đường tới độ (sánh lại), nhanh tay cho tất cả các nguyên liệu đã chuẩn bị vào: “cáy” rang, lạc, vừng, mỡ phần đã ướp đường, vỏ quýt. Đảo đều tay trên lửa nhỏ cho các nguyên liệu quyện vào nhau.
- Ép khuôn: Hỗn hợp bánh còn nóng được đổ vào khuôn hình chữ nhật đã lót sẵn vừng rang. Dùng dụng cụ ép chặt tay để bánh kết dính tốt, bề mặt phẳng mịn.
- Hoàn thiện: Chờ bánh nguội hoàn toàn thì lấy ra khỏi khuôn và cắt thành từng miếng vừa ăn hình chữ nhật hoặc vuông.
Quy trình làm bánh cầu kỳ là vậy, đòi hỏi người thợ không chỉ có sức khỏe mà còn phải có kinh nghiệm và sự nhẫn nại để canh lửa, canh đường, đảm bảo từng mẻ bánh ra lò đều đạt chất lượng tốt nhất.
Hương vị đặc trưng không thể lẫn lộn
Thành quả của quá trình chế biến công phu là những miếng Bánh Cáy Làng Nguyễn vuông vắn, đẹp mắt với sự pha trộn hài hòa của nhiều màu sắc: màu vàng óng của nếp đồ dành dành, màu đỏ cam của nếp đồ gấc, điểm xuyết màu trắng trong của mỡ phần, màu nâu vàng của lạc, màu đen của vừng.
Khi thưởng thức, thực khách sẽ cảm nhận được trọn vẹn sự tinh túy của món quà quê này:
- Vị ngọt thanh: Bánh có độ ngọt vừa phải, không quá gắt, chủ yếu đến từ đường/mạch nha và vị ngọt tự nhiên của gạo nếp.
- Độ dẻo thơm: Cái dẻo của nếp cái hoa vàng quyện với mùi thơm đặc trưng của gạo mới, của gấc chín.
- Vị béo ngậy mà không ngấy: Những hạt mỡ phần được xử lý khéo léo trở nên giòn tan, béo nhẹ, không hề gây cảm giác ngán.
- Vị bùi bùi: Của lạc rang, vừng rang chín tới.
- Vị cay ấm: The the nơi đầu lưỡi của gừng tươi, giúp cân bằng vị ngọt béo và làm ấm bụng.
- Hương thơm thanh nhẹ: Từ vỏ quýt, tạo nên một nét chấm phá độc đáo cho món bánh.
Tất cả những hương vị ấy hòa quyện vào nhau một cách hoàn hảo, tạo nên sức hấp dẫn khó cưỡng cho Bánh Cáy Làng Nguyễn. Cắn một miếng bánh, nhấp thêm ngụm trà xanh nóng hổi, cảm nhận vị ngọt thơm tan dần trong miệng, quả thực là một trải nghiệm ẩm thực thú vị và đáng nhớ.
Thưởng thức Bánh Cáy đúng điệu
Bánh Cáy ngon nhất là khi thưởng thức cùng một ấm trà xanh nóng. Vị chát nhẹ của trà sẽ làm dịu đi vị ngọt của bánh, đồng thời tôn lên hương thơm của nếp, gừng, vỏ quýt. Ngồi quây quần bên gia đình, bạn bè, cùng nhau nhâm nhi miếng bánh cáy, thưởng trà và trò chuyện là một thú vui tao nhã, đậm đà tình quê.
Bánh Cáy có thể bảo quản được khá lâu ở nhiệt độ thường (khoảng 1-2 tháng) nếu để nơi khô ráo, thoáng mát, tránh ánh nắng trực tiếp. Đây không chỉ là món ăn vặt hấp dẫn mà còn là món quà ý nghĩa, mang đậm hương vị quê hương để dành tặng người thân, bạn bè sau chuyến du lịch Thái Bình.
Địa chỉ mua Bánh Cáy Làng Nguyễn chính gốc
Để mua được Bánh Cáy Làng Nguyễn chuẩn vị, du khách nên tìm đến những cơ sở sản xuất uy tín lâu năm tại chính quê hương của món bánh này hoặc các cửa hàng đặc sản đáng tin cậy.
Tại Thái Bình
- Làng Nguyễn, xã Nguyên Xá, huyện Đông Hưng: Đây là nơi khai sinh ra món bánh, tập trung nhiều hộ gia đình và cơ sở sản xuất bánh cáy gia truyền nổi tiếng như Bánh Cáy Hoàng Thắng, Bánh Cáy Thanh Thủy, Bánh Cáy Vĩnh Đức,…
- Các cửa hàng đặc sản tại Thành phố Thái Bình: Dọc các tuyến phố lớn như Lê Lợi, Trần Hưng Đạo, Lý Bôn,… có nhiều cửa hàng bày bán Bánh Cáy Làng Nguyễn chính hiệu.
Tại Hà Nội
- Các cửa hàng đặc sản Thái Bình: Tìm kiếm các cửa hàng chuyên bán đặc sản các tỉnh tại Hà Nội, nhiều nơi có nhập Bánh Cáy Làng Nguyễn chính gốc.
- Các khu chợ truyền thống hoặc siêu thị lớn: Một số siêu thị hoặc khu bán đặc sản vùng miền trong các chợ lớn đôi khi cũng có bán Bánh Cáy.
- Đặt hàng online: Nhiều cơ sở sản xuất tại Thái Bình có dịch vụ bán hàng online và giao hàng đến Hà Nội.
Tại TP. Hồ Chí Minh
- Cửa hàng đặc sản phía Bắc: Các cửa hàng chuyên về đặc sản miền Bắc tại TP.HCM là địa chỉ tin cậy để tìm mua Bánh Cáy.
- Đặt hàng online: Tương tự như Hà Nội, bạn có thể đặt mua trực tuyến từ các cơ sở ở Thái Bình hoặc các đại lý phân phối tại TP.HCM.
Lưu ý: Khi mua bánh, nên chọn những sản phẩm có bao bì nhãn mác rõ ràng, ghi rõ tên cơ sở sản xuất, địa chỉ, ngày sản xuất và hạn sử dụng để đảm bảo chất lượng và nguồn gốc.
Lời kết
Bánh Cáy Làng Nguyễn không chỉ đơn thuần là một món ăn đặc sản, mà còn là kết tinh của sự khéo léo, tinh tế trong văn hóa ẩm thực của người Thái Bình. Nó mang trong mình hương vị của đồng quê, câu chuyện lịch sử về “Bánh Tiến Vua” và cả tấm lòng của người dân nơi đây. Nếu có dịp ghé thăm mảnh đất Thái Bình, đừng quên tìm và thưởng thức món bánh độc đáo này, hoặc mua về làm quà cho người thân. Chắc chắn hương vị ngọt ngào, bùi thơm, cay nhẹ ấy sẽ để lại trong bạn những ấn tượng khó phai về một vùng quê trù phú và giàu bản sắc.
