News

Thái Bình, mảnh đất “chị Hai năm tấn”, không chỉ níu chân du khách bởi những cánh đồng lúa thẳng cánh cò bay hay những điệu hát chèo ngọt ngào, mà còn bởi nền ẩm thực phong phú, mang đậm dấu ấn văn hóa lúa nước. Trong kho tàng đặc sản ấy, không thể không nhắc đến Bánh Cáy Làng Nguyễn – một thức quà quê giản dị mà tinh tế, ẩn chứa cả câu chuyện lịch sử và niềm tự hào của người dân nơi đây.

Món bánh với cái tên độc đáo, màu sắc bắt mắt và hương vị hòa quyện khó quên này từ lâu đã vượt ra khỏi phạm vi làng xã, trở thành một biểu tượng ẩm thực của Thái Bình, một món quà ý nghĩa mà bất cứ ai đặt chân đến đây cũng muốn tìm mua mang về.

Hãy cùng khám phá hành trình của Bánh Cáy Làng Nguyễn, từ gốc tích trăm năm đến bí quyết làm nên hương vị “tiến vua” nức tiếng gần xa.

Mục lục

• Nguồn gốc và Lịch sử “Bánh Tiến Vua”
• Nguyên liệu dân dã làm nên tinh hoa
• Quy trình chế biến công phu – Bí quyết làm nên Bánh Cáy Làng Nguyễn
• Hương vị đặc trưng không thể trộn lẫn
• Địa chỉ mua Bánh Cáy Làng Nguyễn uy tín
• Lời kết

Nguồn gốc và Lịch sử “Bánh Tiến Vua”

Bánh Cáy gắn liền với Làng Nguyễn, tên Nôm là làng Keo, nay thuộc xã Nguyễn Xá, huyện Đông Hưng, tỉnh Thái Bình. Tương truyền, vào thế kỷ 18, dưới triều Vua Lê Hiển Tông, có bà Nguyễn Thị Tan, một người phụ nữ tài hoa, đức độ trong làng, đã sáng tạo ra một loại bánh độc đáo từ những nguyên liệu nông sản sẵn có của quê hương.

Bà dùng gạo nếp cái hoa vàng thơm dẻo, trộn cùng gấc, quả dành dành để tạo màu vàng đỏ tự nhiên, thêm chút mỡ lợn thái hạt lựu, lạc rang, vừng rang, gừng tươi và vỏ quýt để tăng hương vị. Tất cả được hòa quyện bằng mạch nha và đường kính.

Khi dâng lên vua, món bánh độc đáo này lập tức chiếm được cảm tình của nhà vua và triều đình bởi hương vị thơm ngon, lạ miệng và màu sắc đẹp mắt. Thấy bánh có màu vàng óng, điểm xuyết những hạt mỡ trắng trong tựa như trứng con cáy (một loại cua nhỏ sống ở đồng ruộng), lại thoảng vị cay ấm của gừng, vua Lê Hiển Tông đã ưu ái đặt tên cho món bánh này là Bánh Cáy.

Từ đó, Bánh Cáy Làng Nguyễn trở thành vật phẩm quý được dâng lên vua chúa, mang danh hiệu “bánh tiến vua” và trở thành niềm tự hào của người dân Nguyễn Xá nói riêng và Thái Bình nói chung. Câu chuyện lịch sử thú vị này không chỉ làm tăng thêm giá trị cho món bánh mà còn thể hiện sự sáng tạo, khéo léo của người dân lao động từ bao đời nay.

Nguyên liệu dân dã làm nên tinh hoa

Điều làm nên sự đặc biệt của Bánh Cáy Làng Nguyễn chính là sự kết hợp hài hòa của những nguyên liệu hết sức dân dã, quen thuộc từ đồng quê Việt Nam. Mỗi thành phần đều được lựa chọn kỹ lưỡng, góp phần tạo nên hương vị và màu sắc đặc trưng không thể nhầm lẫn:

• Gạo nếp cái hoa vàng: Phải là loại nếp trồng trên đất Nguyễn Xá, hạt tròn mẩy, trắng trong, có độ dẻo thơm đặc biệt. Đây là nguyên liệu chính để làm nên phần “cáy” vàng và đỏ.
• Gấc và quả Dành Dành: Hai loại quả tạo màu tự nhiên. Gấc cho màu đỏ cam tươi tắn, dành dành cho màu vàng óng đẹp mắt. Người làm bánh khéo léo dùng hai loại xôi này để tạo nên phần nền bánh đa sắc.
• Mỡ phần: Chọn loại mỡ khổ dày, trắng trong. Mỡ được thái hạt lựu nhỏ, sau đó ngâm với đường trong khoảng nửa tháng để miếng mỡ trở nên trong veo, giòn tan và không còn vị gây ngấy. Đây là thành phần tạo nên những “trứng cáy” đặc trưng và vị béo ngậy hấp dẫn.
• Lạc (Đậu phộng) và Vừng (Mè): Chọn loại lạc ta hạt nhỏ, mẩy và vừng dé hạt chắc. Cả hai được rang chín tới, vàng thơm, giã dập vừa phải để giữ được độ bùi và giòn.
• Gừng tươi: Gừng già được giã nhỏ hoặc thái sợi mỏng, tạo vị cay ấm nồng, cân bằng vị ngọt và béo của bánh.
• Vỏ quýt khô: Thái chỉ nhỏ, tạo mùi thơm the mát đặc trưng, giúp bánh không bị ngán.
• Mứt bí: Thái hạt lựu, thêm vị ngọt thanh và độ giòn sần sật cho bánh.
• Mạch nha và Đường kính: Chất kết dính tự nhiên, tạo độ ngọt dịu và giúp bánh quyện vào nhau.

Sự cầu kỳ trong việc lựa chọn và sơ chế nguyên liệu chính là bước đầu tiên thể hiện cái tâm và sự khéo léo của người thợ làm bánh Làng Nguyễn.

Quy trình chế biến công phu – Bí quyết làm nên Bánh Cáy Làng Nguyễn

Để làm ra một mẻ Bánh Cáy thơm ngon đúng vị truyền thống, người thợ phải trải qua rất nhiều công đoạn tỉ mỉ, đòi hỏi sự kiên nhẫn, kinh nghiệm và bí quyết gia truyền. Quy trình có thể tóm gọn qua các bước chính sau:

1. Chuẩn bị nguyên liệu:
   • Ngâm mỡ: Mỡ phần thái hạt lựu, rửa sạch, để ráo rồi trộn với đường kính, ướp trong khoảng 15 ngày cho mỡ trong và giòn.
   • Đồ xôi: Gạo nếp cái hoa vàng được vo sạch, ngâm đủ giờ. Một phần gạo trộn với thịt gấc để đồ thành xôi gấc (màu đỏ cam). Phần còn lại trộn với nước cốt quả dành dành để đồ thành xôi vàng. Xôi phải đồ chín dẻo, không bị khô hay nát.
   • Làm “cáy”: Xôi sau khi đồ chín được để nguội bớt, sau đó giã nhuyễn trong cối đá. Tiếp theo, xôi giã được cán mỏng, cắt thành sợi nhỏ như sợi mì hoặc hạt lựu nhỏ, rồi đem phơi hoặc sấy khô cho thật giòn. Công đoạn này tạo ra phần “cáy” – linh hồn màu sắc của bánh.
   • Rang lạc, vừng: Lạc và vừng được rang trên lửa nhỏ đến khi chín vàng, dậy mùi thơm, sau đó giã dập vừa phải.
   • Sơ chế gừng, vỏ quýt, mứt bí: Gừng cạo vỏ, giã nhỏ hoặc thái sợi. Vỏ quýt khô thái chỉ. Mứt bí thái hạt lựu.
2. Nấu mỡ đường và mạch nha: Đường kính và mạch nha được cho vào chảo lớn, đun nhỏ lửa cùng một ít nước cho tan chảy hoàn toàn và sánh lại thành hỗn hợp màu cánh gián đẹp mắt. Độ sánh của nước đường mạch nha quyết định độ kết dính và độ ngọt của bánh.
3. Gia bánh (Trộn “cáy”): Cho phần “cáy” vàng và “cáy” đỏ đã sấy khô vào chảo nước đường đang sôi nhẹ, đảo đều nhanh tay để cáy ngấm đều nước đường nhưng vẫn giữ được độ giòn.
4. Sên bánh: Đây là công đoạn quan trọng nhất, đòi hỏi kinh nghiệm và sức khỏe. Lần lượt cho mỡ đường đã ngâm, lạc rang, vừng rang, gừng, vỏ quýt, mứt bí vào chảo hỗn hợp “cáy” và nước đường. Người thợ phải đảo liên tục và đều tay trên lửa vừa phải cho đến khi tất cả các nguyên liệu quyện vào nhau thành một khối dẻo, sánh, dậy mùi thơm phức đặc trưng. Việc sên bánh đủ độ sẽ giúp bánh dẻo, không bị khô cứng hay chảy nước.



5. Vào khuôn và cắt bánh: Khi hỗn hợp bánh đã đạt yêu cầu, nhanh tay đổ ra khuôn gỗ đã được lót sẵn vừng rang hoặc giấy chống dính. Dùng dụng cụ chuyên dụng (thường là ống tre hoặc ống lăn gỗ) để ép chặt và dàn đều bánh trong khuôn. Việc ép chặt giúp bánh kết dính tốt, không bị vỡ khi cắt. Để bánh nguội hoàn toàn trong khuôn (thường mất vài giờ đến nửa ngày), sau đó mới lấy ra và cắt thành từng miếng vuông vắn hoặc chữ nhật vừa ăn.

Mỗi công đoạn đều chứa đựng sự tỉ mỉ và tâm huyết của người làm bánh. Chính quy trình thủ công cầu kỳ này đã tạo nên giá trị và sự khác biệt cho Bánh Cáy Làng Nguyễn.

Hương vị đặc trưng không thể trộn lẫn

Thưởng thức một miếng Bánh Cáy Làng Nguyễn là trải nghiệm một bản giao hưởng hương vị độc đáo. Ngay từ cái nhìn đầu tiên, chiếc bánh đã hấp dẫn bởi màu sắc tự nhiên hài hòa: màu vàng óng của xôi dành dành, màu đỏ cam của xôi gấc, điểm xuyết màu trắng trong của mỡ đường, màu nâu vàng của lạc, vừng.

Khi đưa miếng bánh lên miệng, bạn sẽ cảm nhận được:

• Vị ngọt thanh: Cái ngọt dịu dàng của gạo nếp, của mạch nha và đường kính, không hề ngọt gắt mà rất vừa phải.
• Vị béo ngậy: Đến từ những hạt mỡ đường trong veo, giòn tan trong miệng, quyện cùng vị béo bùi của lạc, vừng rang. Cái béo này rất đặc trưng, không gây cảm giác ngấy.
• Vị cay thơm: Hương thơm nồng ấm của gừng tươi và a thơm the mát của vỏ quýt lan tỏa, cân bằng hoàn hảo vị ngọt béo, tạo nên sự hấp dẫn khó cưỡng.
• Độ dẻo giòn: Bánh có độ dẻo vừa phải của nếp và mạch nha, xen lẫn độ giòn tan của “cáy” khô, của lạc, vừng và mứt bí, tạo cảm giác thú vị khi nhai.

Tất cả hòa quyện lại, tạo nên một hương vị rất riêng, rất Thái Bình. Thưởng thức Bánh Cáy ngon nhất là khi nhâm nhi cùng một ấm trà xanh nóng hổi. Vị chát nhẹ của trà sẽ làm nổi bật thêm vị ngọt, béo, thơm của bánh, đồng thời giúp thanh vị, khiến bạn ăn hoài mà không thấy chán. Đây không chỉ là một món ăn vặt, mà còn là một nét văn hóa ẩm thực tao nhã.

Địa chỉ mua Bánh Cáy Làng Nguyễn uy tín

Để mua được Bánh Cáy Làng Nguyễn chuẩn vị, du khách nên tìm đến:

• Tại Thái Bình:
  • Làng Nguyễn Xá, huyện Đông Hưng: Đây là nơi “khai sinh” ra món bánh, bạn có thể tìm đến các cơ sở sản xuất gia truyền ngay tại làng để mua được bánh mới ra lò, thơm ngon nhất và tận mắt chứng kiến một phần quy trình làm bánh.
  • Thành phố Thái Bình: Các cửa hàng đặc sản, siêu thị hoặc các quầy hàng tại chợ lớn trong thành phố thường có bán Bánh Cáy Làng Nguyễn. Hãy tìm các thương hiệu uy tín, có nguồn gốc rõ ràng từ Nguyễn Xá. Một số thương hiệu nổi tiếng như Hoàng Thắng, Thanh Lịch,…
• Tại Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh:
  • Bánh Cáy Làng Nguyễn cũng được phân phối đến các thành phố lớn. Bạn có thể tìm mua tại các cửa hàng chuyên bán đặc sản vùng miền, các siêu thị lớn hoặc đặt hàng online qua các trang thương mại điện tử uy tín.
  • Luôn chú ý kiểm tra bao bì, nhãn mác, hạn sử dụng và thông tin nhà sản xuất để đảm bảo mua đúng Bánh Cáy Làng Nguyễn chính gốc.

Giá Bánh Cáy Làng Nguyễn khá hợp lý, dao động tùy theo trọng lượng và thương hiệu, phù hợp để làm quà biếu tặng người thân, bạn bè sau chuyến du lịch Thái Bình.

Lời kết

Bánh Cáy Làng Nguyễn không chỉ đơn thuần là một món ăn ngon, một đặc sản địa phương, mà còn là kết tinh của sự sáng tạo, đức tính cần cù, khéo léo của người dân Thái Bình. Nó mang trong mình câu chuyện lịch sử văn hóa, là niềm tự hào về một sản vật “tiến vua” độc đáo.

Nếu có dịp về thăm quê lúa Thái Bình, đừng quên tìm thưởng thức miếng Bánh Cáy Làng Nguyễn thơm dẻo, ngọt bùi, cay nhẹ, để cảm nhận trọn vẹn hương vị đồng quê và mang về một món quà ý nghĩa, đậm đà tình đất, tình người nơi đây.