Mục lục

Giới thiệu: Bánh Cáy – Món quà quê bình dị đất Thái Bình

Nhắc đến Thái Bình, người ta không chỉ nhớ đến những cánh đồng lúa thẳng cánh cò bay, những làn điệu chèo mượt mà, mà còn nhớ đến hương vị ẩm thực độc đáo, đậm đà tình quê. Trong vô vàn đặc sản của mảnh đất này, Bánh Cáy Làng Nguyễn nổi lên như một thức quà bình dị mà tinh túy, gói trọn tâm tình và sự khéo léo của người dân địa phương. Không chỉ là món ăn vặt quen thuộc, bánh cáy còn là niềm tự hào, là món quà ý nghĩa mà du khách thường chọn mang về sau mỗi chuyến đi.

Bánh Cáy Làng Nguyễn không phải là loại bánh cao sang, mỹ vị nhưng lại chinh phục thực khách bởi hương vị rất riêng: cái dẻo thơm của nếp cái hoa vàng, vị ngọt thanh của đường mật, cái bùi béo của lạc, vừng, mỡ phần quyện cùng vị cay nồng ấm áp của gừng tươi và hương thơm thoang thoảng của vỏ quýt. Tất cả hòa quyện tạo nên một bản giao hưởng hương vị mộc mạc mà đầy cuốn hút, gợi nhớ về những ký ức tuổi thơ, về không khí ấm cúng của gia đình.

Bánh Cáy Làng Nguyễn Thái Bình
Bánh Cáy Làng Nguyễn – Đặc sản trứ danh của Thái Bình

Hãy cùng chúng tôi khám phá hành trình thú vị của món bánh đặc sản này, từ câu chuyện lịch sử độc đáo đến quy trình chế biến công phu và tìm ra những địa chỉ uy tín để thưởng thức trọn vẹn hương vị Bánh Cáy Làng Nguyễn chính gốc.

Nguồn gốc lịch sử: Câu chuyện về bà Nguyễn Thị Tân và tên gọi độc đáo

Lịch sử của Bánh Cáy Làng Nguyễn gắn liền với một câu chuyện thú vị và một nhân vật đặc biệt. Tương truyền, vào thế kỷ 18, tại Làng Nguyễn, thuộc tổng An Bồi, phủ Tiên Hưng (nay là xã Nguyên Xá, huyện Đông Hưng, tỉnh Thái Bình), có bà Nguyễn Thị Tân, một người phụ nữ tài hoa, khéo léo. Vốn nổi tiếng với tài nấu nướng, bà đã sáng tạo ra một loại bánh mới từ những nguyên liệu nông sản sẵn có của địa phương như gạo nếp, lạc, vừng, gừng…

Món bánh của bà có hương vị thơm ngon đặc biệt, vừa dẻo, vừa giòn, lại có vị ngọt bùi, cay nhẹ rất hài hòa. Tiếng lành đồn xa, món bánh độc đáo này đã được chọn để dâng lên vua Lê Hiển Tông (1740-1786). Nhà vua sau khi thưởng thức đã vô cùng yêu thích hương vị mới lạ, hấp dẫn của món bánh. Thấy bánh có những hạt nếp vàng óng, điểm xuyết trông giống như trứng của con cáy biển (một loại cua nhỏ sống ở vùng ven biển), nhà vua đã ưu ái đặt tên cho món bánh này là “Bánh Cáy”.

Cần lưu ý rằng, tên gọi “Bánh Cáy” hoàn toàn không liên quan đến việc bánh được làm từ con cáy biển. Đây là một sự liên tưởng thú vị về hình dáng, màu sắc của những hạt nếp trong bánh giống với trứng con cáy. Từ đó, tên gọi Bánh Cáy ra đời và lưu truyền cho đến ngày nay, trở thành niềm tự hào của người dân Làng Nguyễn nói riêng và tỉnh Thái Bình nói chung.

Câu chuyện lịch sử này không chỉ làm tăng thêm giá trị văn hóa cho món bánh mà còn lý giải một cách rõ ràng về nguồn gốc tên gọi độc đáo, tránh những hiểu lầm không đáng có về thành phần của bánh.

Khám phá thành phần: Những nguyên liệu dân dã làm nên hương vị đặc trưng

Điều làm nên sức hấp dẫn của Bánh Cáy Làng Nguyễn chính là sự kết hợp hài hòa của những nguyên liệu hết sức dân dã, quen thuộc nhưng lại được lựa chọn và chế biến một cách tỉ mỉ. Mỗi thành phần đều đóng góp một vai trò riêng, tạo nên hương vị tổng thể không thể trộn lẫn:

  • Gạo nếp cái hoa vàng: Đây là linh hồn của món bánh. Phải là loại nếp cái hoa vàng trồng trên đất Thái Bình, hạt tròn, mẩy, trắng trong và có mùi thơm đặc trưng. Gạo nếp được dùng để nấu xôi, tạo nên độ dẻo và nền tảng chính cho bánh.
  • Gấc và quả Dành Dành: Hai nguyên liệu tự nhiên này được dùng để tạo màu sắc bắt mắt cho bánh. Gấc tạo màu đỏ cam rực rỡ, còn quả dành dành (hay chi tử) cho màu vàng tươi óng ả. Chúng không chỉ tạo màu mà còn góp phần tạo hương thơm nhẹ nhàng.
  • Lạc (Đậu phộng) và Vừng (Mè): Lạc và vừng được rang chín tới, vàng thơm, giã dập vừa phải để giữ được độ bùi, béo và tăng thêm kết cấu giòn sần sật cho bánh.
  • Gừng tươi: Gừng chọn loại củ già, cay nồng, được thái sợi nhỏ hoặc giã nhuyễn, tạo vị cay ấm đặc trưng, cân bằng vị ngọt của đường và vị béo của mỡ.
  • Mỡ phần: Một nguyên liệu không thể thiếu, tạo nên độ béo ngậy và bóng bẩy đặc trưng. Mỡ phần được chọn kỹ, thái hạt lựu nhỏ, luộc chín rồi ngâm với đường trong một thời gian nhất định (thường là 10-15 ngày) để miếng mỡ trở nên trong veo, giòn sần sật và không còn mùi hôi.
  • Vỏ quýt khô: Được thái sợi thật nhỏ, vỏ quýt khô thêm vào một hương thơm ariyat, thanh mát, giúp bánh không bị ngấy.
  • Mứt bí: Mứt bí thái hạt lựu cũng góp phần tăng thêm vị ngọt thanh và độ giòn cho bánh.
  • Đường kính trắng và Mạch nha: Là chất kết dính các nguyên liệu lại với nhau, tạo độ ngọt vừa phải và giúp bánh giữ được hình dáng.
Nguyên liệu làm Bánh Cáy
Các nguyên liệu dân dã làm nên Bánh Cáy

Sự hòa quyện của những nguyên liệu đơn sơ này, qua bàn tay khéo léo của người thợ, đã tạo nên một món bánh đặc sản với hương vị phong phú, đa tầng, khiến ai đã thử một lần đều nhớ mãi.

Quy trình chế biến cầu kỳ: Bí quyết tạo nên miếng bánh cáy chuẩn vị

Để làm ra những chiếc Bánh Cáy Làng Nguyễn thơm ngon đúng điệu, người thợ phải trải qua rất nhiều công đoạn tỉ mỉ, đòi hỏi sự kiên nhẫn, khéo léo và kinh nghiệm dày dặn. Quy trình này có thể chia thành các bước chính:

1. Chuẩn bị nguyên liệu

  • Ngâm mỡ phần: Đây là công đoạn tốn nhiều thời gian nhất. Mỡ phần sau khi luộc chín, thái hạt lựu sẽ được ngâm trong đường kính trắng khoảng 10-15 ngày cho đến khi miếng mỡ trở nên trong, giòn và thấm vị ngọt.
  • Sơ chế các nguyên liệu khác: Gạo nếp vo sạch, ngâm đủ giờ. Gấc bổ đôi, lấy phần ruột đỏ. Quả dành dành giã nát, ngâm nước nóng để lấy màu vàng. Lạc, vừng rang chín, xát vỏ, giã dập. Gừng rửa sạch, thái sợi hoặc giã nhỏ. Vỏ quýt thái sợi. Mứt bí thái hạt lựu.

2. Chế biến các thành phần

  • Đồ xôi: Gạo nếp được chia làm hai phần. Một phần trộn với ruột gấc để đồ thành xôi gấc (màu đỏ cam). Phần còn lại trộn với nước cốt dành dành để đồ thành xôi vàng. Xôi phải đồ chín tới, dẻo nhưng không nát.
  • Làm “con xôi”: Xôi sau khi đồ chín sẽ được giã nhuyễn ngay khi còn nóng. Sau đó, cán mỏng thành từng tấm, cắt thành sợi nhỏ như que tăm hoặc hạt lựu (gọi là “con xôi” hoặc “viên cáy”).
  • Sấy khô “con xôi”: Những sợi/hạt xôi này sẽ được đem đi sấy hoặc phơi nắng cho đến khi khô giòn. Công đoạn này giúp bánh bảo quản được lâu và tạo độ giòn đặc trưng.
Công đoạn làm Bánh Cáy
Sự tỉ mỉ trong từng công đoạn làm bánh

3. Hoàn thiện bánh

  • Nấu nước đường: Đường kính trắng và mạch nha được đun nóng chảy trên chảo lớn cho đến khi sánh lại, có màu vàng nâu cánh gián đẹp mắt.
  • Trộn hỗn hợp: Cho lần lượt các nguyên liệu đã chuẩn bị vào chảo nước đường đang sôi: mỡ phần ngâm đường, lạc rang, vừng rang, gừng tươi, vỏ quýt, mứt bí và cuối cùng là các “con xôi” đã sấy khô. Đảo đều tay và nhanh chóng để hỗn hợp quyện đều vào nhau, nước đường bao phủ các nguyên liệu.
  • Ép khuôn: Nhanh chóng đổ hỗn hợp bánh còn nóng vào khuôn đã được lót sẵn vừng rang hoặc giấy nến. Dùng dụng cụ ép chặt bánh xuống để các nguyên liệu kết dính với nhau thành một khối vững chắc. Khuôn bánh thường có hình chữ nhật.
  • Hoàn thành: Để bánh nguội hoàn toàn trong khuôn, sau đó lấy ra và cắt thành từng miếng nhỏ vừa ăn theo kích thước mong muốn (thường là hình vuông hoặc chữ nhật nhỏ). Bánh được đóng gói cẩn thận để bảo quản.

Quy trình làm bánh đòi hỏi sự chính xác về tỷ lệ nguyên liệu, nhiệt độ và thời gian ở từng công đoạn. Chỉ một sai sót nhỏ cũng có thể ảnh hưởng đến hương vị và chất lượng cuối cùng của sản phẩm. Chính sự cầu kỳ, tỉ mỉ này đã tạo nên giá trị và sự khác biệt cho Bánh Cáy Làng Nguyễn.

Hương vị khó quên: Sự hòa quyện tinh tế trong từng miếng bánh

Thưởng thức một miếng Bánh Cáy Làng Nguyễn là trải nghiệm một bản hòa tấu hương vị đầy thú vị và tinh tế. Ngay từ cái nhìn đầu tiên, miếng bánh đã hấp dẫn với màu sắc vàng óng, điểm xuyết sắc đỏ cam của gấc, màu trắng trong của mỡ đường, màu vàng nâu của lạc, vừng.

Khi đưa miếng bánh lên miệng, cảm nhận đầu tiên là độ dẻo mềm nhưng vẫn có chút giòn nhẹ của những “con xôi” nếp cái hoa vàng. Tiếp đến là vị ngọt thanh, vừa phải của đường và mạch nha, không hề ngọt gắt. Vị ngọt này quyện lẫn với cái bùi béo của lạc rang, vừng rang, tạo nên một cảm giác đậm đà, thơm ngon.

Hương vị Bánh Cáy Thái Bình
Thưởng thức hương vị đậm đà của Bánh Cáy

Điểm nhấn đặc biệt và không thể thiếu chính là vị cay nồng, ấm áp của gừng tươi. Vị cay này không quá mạnh mà chỉ đủ để cân bằng vị ngọt béo, tạo cảm giác ấm bụng và kích thích vị giác. Xen lẫn vào đó là hương thơm thoang thoảng, ariyat của vỏ quýt khô, giúp miếng bánh thêm phần thanh tao, ăn hoài không ngán.

Và tất nhiên, không thể không nhắc đến những miếng mỡ phần ngâm đường. Trái với lo ngại về độ ngấy, mỡ phần trong Bánh Cáy lại giòn sần sật, béo mà không ngấy, trong veo như những viên thạch nhỏ, góp phần tạo nên kết cấu độc đáo cho món bánh.

Tất cả những hương vị ấy – dẻo, giòn, ngọt, bùi, béo, cay, thơm – hòa quyện một cách hoàn hảo, tạo nên một tổng thể hài hòa, đậm đà hương vị đồng quê. Nhâm nhi miếng bánh cáy cùng một tách trà xanh nóng hổi là một thú vui tao nhã, giúp cảm nhận trọn vẹn sự tinh túy của món quà quê bình dị này.

Địa chỉ mua Bánh Cáy Làng Nguyễn uy tín

Để mua được Bánh Cáy Làng Nguyễn chuẩn vị, thơm ngon và đảm bảo chất lượng, du khách có thể tìm đến các địa chỉ uy tín sau:

Tại Thái Bình

  • Làng Nguyễn (xã Nguyên Xá, huyện Đông Hưng): Đây là nơi “khai sinh” ra món bánh, nơi tập trung nhiều cơ sở sản xuất bánh cáy gia truyền lâu đời và uy tín nhất. Đến đây, bạn không chỉ mua được bánh tươi ngon mà còn có cơ hội tìm hiểu về quy trình làm bánh. Một số thương hiệu nổi tiếng tại Làng Nguyễn như: Bánh cáy Hoàng Thắng, Bánh cáy Vĩnh Đức, Bánh cáy Hồng Ký,…
  • Các cửa hàng đặc sản tại Thành phố Thái Bình: Nhiều cửa hàng đặc sản trong thành phố cũng bày bán Bánh Cáy Làng Nguyễn chính gốc từ các cơ sở sản xuất uy tín ở Đông Hưng.

Tại Hà Nội và TP.HCM

  • Các cửa hàng đặc sản vùng miền: Nhiều cửa hàng chuyên bán đặc sản các tỉnh thành tại Hà Nội và TP. Hồ Chí Minh có bán Bánh Cáy Làng Nguyễn. Bạn nên tìm hiểu kỹ về nguồn gốc sản phẩm trước khi mua.
  • Siêu thị: Một số hệ thống siêu thị lớn cũng có quầy hàng đặc sản, nơi bạn có thể tìm thấy Bánh Cáy Thái Bình.

Mua online

  • Các sàn thương mại điện tử: Các nền tảng như Shopee, Lazada, Tiki… có nhiều gian hàng bán Bánh Cáy Làng Nguyễn. Hãy ưu tiên các gian hàng chính hãng của cơ sở sản xuất hoặc các nhà phân phối uy tín, đọc kỹ đánh giá của người mua trước.
  • Website/Fanpage của các cơ sở sản xuất: Nhiều cơ sở làm bánh tại Làng Nguyễn đã có website hoặc fanpage riêng để giới thiệu và bán sản phẩm trực tuyến, đảm bảo nguồn gốc và chất lượng.

Khi mua bánh, bạn nên chú ý đến bao bì, nhãn mác, hạn sử dụng và thông tin cơ sở sản xuất để đảm bảo mua được sản phẩm chính gốc, an toàn vệ sinh thực phẩm.

Lời kết: Món quà ý nghĩa từ miền quê lúa

Bánh Cáy Làng Nguyễn không chỉ đơn thuần là một món ăn ngon mà còn là kết tinh của sự sáng tạo, đức tính cần cù, khéo léo của người dân Thái Bình. Từ những nguyên liệu đồng quê mộc mạc, qua bàn tay tài hoa và quy trình chế biến công phu, đã tạo nên một thức quà đặc sản mang đậm dấu ấn văn hóa và lịch sử.

Hương vị độc đáo, hài hòa giữa dẻo, giòn, ngọt, bùi, cay, thơm của bánh cáy chắc chắn sẽ để lại ấn tượng khó quên cho bất kỳ ai từng thưởng thức. Nếu có dịp ghé thăm Thái Bình, đừng quên tìm mua Bánh Cáy Làng Nguyễn về làm quà cho người thân, bạn bè. Đó không chỉ là một món quà vật chất mà còn là món quà tinh thần ý nghĩa, mang theo hương vị và tình cảm ấm áp của miền quê lúa.