News

1. Nguồn gốc và lịch sử tên gọi Bánh Cáy Làng Nguyễn

Câu chuyện về Bánh Cáy bắt nguồn từ Làng Nguyễn, thuộc xã Nguyên Xá, huyện Đông Hưng, tỉnh Thái Bình. Tương truyền, vào thế kỷ 18, dưới triều vua Lê Hiển Tông, có một người phụ nữ tài hoa tên là Nguyễn Thị Tấn. Bà là con gái của một vị quan trong làng, nổi tiếng khéo tay và sáng tạo trong việc chế biến các món ăn.

Với mong muốn tạo ra một món bánh độc đáo từ những nông sản sẵn có của quê hương để dâng lên vua, bà đã dày công nghiên cứu, kết hợp các nguyên liệu như gạo nếp, gấc, lạc, vừng… Sau nhiều lần thử nghiệm, món bánh với hương vị thơm ngon, màu sắc hấp dẫn đã ra đời. Khi dâng lên vua Lê Hiển Tông, nhà vua thưởng thức và tấm tắc khen ngon. Vì màu sắc vàng óng của bánh trông giống trứng con cáy (một loài cua nhỏ sống ở vùng ven biển và đồng ruộng) nên vua đã đặt tên cho món bánh này là Bánh Cáy. Từ đó, danh tiếng của Bánh Cáy lan xa và trở thành đặc sản tiến vua nức tiếng gần xa, gắn liền với tên tuổi làng Nguyễn.

Trải qua bao thăng trầm lịch sử, nghề làm Bánh Cáy ở Làng Nguyễn vẫn được gìn giữ và lưu truyền qua nhiều thế hệ. Người dân nơi đây không chỉ xem việc làm bánh là một nghề mưu sinh mà còn là cách để bảo tồn nét đẹp văn hóa ẩm thực của cha ông, là niềm tự hào của quê lúa Thái Bình.

2. Những nguyên liệu dân dã làm nên hương vị đặc trưng

Điều làm nên sự đặc biệt của Bánh Cáy Làng Nguyễn chính là sự hòa quyện tinh tế từ những nguyên liệu vô cùng gần gũi, mộc mạc của đồng quê Việt Nam. Mỗi thành phần đều được lựa chọn kỹ lưỡng, góp phần tạo nên hương vị độc đáo không thể lẫn vào đâu được:

• Gạo nếp cái hoa vàng: Đây là nguyên liệu chính, tạo nên độ dẻo thơm cho bánh. Phải là loại nếp cái hoa vàng hạt tròn, mẩy, trắng trong, được trồng trên chính đất Thái Bình mới cho ra hương vị chuẩn nhất.
• Gấc và quả dành dành: Hai nguyên liệu tự nhiên này được dùng để tạo màu sắc hấp dẫn cho bánh. Gấc tạo màu đỏ cam rực rỡ, còn quả dành dành (một số nơi gọi là quả chi tử) cho màu vàng tươi đẹp mắt.
• Lạc (đậu phộng) và vừng (mè): Được rang chín tới, vàng thơm, giã nhỏ vừa phải để tạo độ bùi, giòn và hương thơm nồng nàn.
• Mỡ phần: Chọn loại mỡ khổ ngon, thái hạt lựu nhỏ, ướp với đường trong một thời gian nhất định (thường là vài tuần đến cả tháng) để mỡ trở nên trong veo, giòn tan và không bị ngấy khi ăn. Đây là một bí quyết tạo nên độ béo ngậy đặc trưng của bánh.
• Dừa tươi: Nạo sợi nhỏ, sên với đường để tạo vị ngọt thanh và dai dai.
• Mứt bí: Thái hạt lựu, tăng thêm vị ngọt và độ giòn sần sật cho bánh.
• Mạch nha và đường kính: Chất kết dính các nguyên liệu lại với nhau, tạo vị ngọt đậm đà cho bánh.
• Gừng tươi và tinh dầu hoa bưởi (hoặc vani): Gừng giã nhỏ hoặc thái sợi mỏng tạo vị cay nồng ấm đặc trưng, cân bằng vị ngọt béo. Tinh dầu hoa bưởi thoang thoảng giúp bánh dậy mùi thơm quyến rũ.

3. Quy trình chế biến Bánh Cáy – Kỳ công và tỉ mỉ

Để làm ra một mẻ Bánh Cáy Làng Nguyễn thơm ngon đúng điệu, người thợ phải trải qua rất nhiều công đoạn cầu kỳ, đòi hỏi sự khéo léo, kinh nghiệm và cả cái tâm của người làm nghề. Quy trình có thể tóm gọn qua các bước chính sau:

1. Chuẩn bị “cáy”: Đây là bước quan trọng tạo nên tên gọi và màu sắc đặc trưng cho bánh.
   • Gạo nếp đồ thành xôi, một phần trộn với gấc để có màu đỏ cam (gọi là xôi gấc), phần còn lại trộn với nước cốt quả dành dành để có màu vàng tươi (gọi là xôi vàng).
   • Xôi sau khi đồ chín được giã nhuyễn, cán mỏng rồi thái thành những sợi nhỏ như con cáy.
   • Những sợi “cáy” này sau đó được đem rang hoặc sấy khô cho đến khi giòn tan.
2. Ướp mỡ phần: Mỡ phần thái hạt lựu, ướp với đường kính và để nơi thoáng mát trong khoảng 10-15 ngày (hoặc lâu hơn tùy bí quyết gia truyền) cho mỡ ngấm đường, trở nên trong và giòn.
3. Rang và chuẩn bị các nguyên liệu khác: Lạc, vừng rang chín vàng, thơm, giã dập. Dừa tươi nạo sợi sên đường. Mứt bí thái hạt lựu. Gừng tươi giã nhỏ hoặc thái sợi.
4. Nấu đường và trộn bánh: Đun nóng chảy đường kính và mạch nha trên chảo lớn, khuấy đều cho đường sánh lại. Cho gừng vào phi thơm. Sau đó, lần lượt cho mỡ phần đã ướp, “cáy” đã rang giòn, lạc, vừng, dừa sên, mứt bí vào đảo đều tay trên lửa nhỏ. Công đoạn này đòi hỏi người thợ phải nhanh tay và đều lửa để các nguyên liệu quyện vào nhau mà không bị cháy hay vón cục. Cuối cùng, thêm một chút tinh dầu hoa bưởi để tạo hương thơm.
5. Ép khuôn và hoàn thiện: Khi hỗn hợp còn nóng, đổ nhanh vào khuôn đã lót sẵn vừng rang hoặc bột nếp rang. Dùng dụng cụ nén chặt bánh xuống để các nguyên liệu kết dính tốt. Để bánh nguội hoàn toàn rồi mới cắt thành miếng vừa ăn (thường là hình chữ nhật hoặc vuông) và đóng gói.

Sự tỉ mỉ trong từng công đoạn, từ việc chọn nguyên liệu đến kỹ thuật chế biến, đã tạo nên chiếc bánh cáy không chỉ ngon miệng mà còn đẹp mắt, thể hiện sự khéo léo và tinh hoa ẩm thực của người dân Làng Nguyễn.

4. Thưởng thức Bánh Cáy: Sự hòa quyện của hương và vị

Cầm miếng Bánh Cáy Làng Nguyễn trên tay, thực khách sẽ cảm nhận được sự hòa quyện tinh tế của nhiều hương vị. Đó là vị dẻo thơm của gạo nếp cái hoa vàng, cái béo ngậy mà không hề ngấy của mỡ phần ướp đường, vị bùi bùi của lạc rang, vừng rang, vị ngọt thanh của dừa sên, mứt bí, và điểm nhấn đặc biệt là vị cay nồng ấm áp của gừng tươi. Tất cả quyện lại tạo thành một bản giao hưởng hương vị độc đáo, vừa dân dã, vừa tinh tế.

Kết cấu của bánh cũng rất thú vị, vừa có độ dẻo của nếp, độ giòn của “cáy” rang, lạc, vừng, mỡ phần, vừa có độ dai của dừa sên. Thưởng thức Bánh Cáy ngon nhất là khi nhâm nhi cùng một tách trà xanh nóng hổi. Vị chát nhẹ của trà sẽ làm dịu đi vị ngọt béo của bánh, đồng thời tôn lên hương thơm của các nguyên liệu, đặc biệt là mùi gừng và tinh dầu hoa bưởi. Đây là cách thưởng thức tao nhã, mang đậm nét văn hóa ẩm thực của người Việt.

Bánh Cáy không chỉ là món ăn vặt thường ngày mà còn là thức quà biếu ý nghĩa trong các dịp lễ Tết, thể hiện tình cảm chân thành và sự trân trọng đối với người nhận.

5. Địa chỉ mua Bánh Cáy Làng Nguyễn chính gốc

Để thưởng thức hương vị Bánh Cáy Làng Nguyễn chuẩn nhất, du khách nên tìm mua tại chính quê hương của món bánh này. Tuy nhiên, hiện nay Bánh Cáy đã được phân phối rộng rãi hơn. Dưới đây là một số địa chỉ uy tín bạn có thể tham khảo:

• Tại Thái Bình:
  • Làng Nguyễn, xã Nguyên Xá, huyện Đông Hưng: Đây là nơi tốt nhất để mua bánh chính gốc từ các hộ gia đình làm bánh lâu năm.
  • Các cửa hàng đặc sản uy tín tại thành phố Thái Bình.
  • Các cơ sở sản xuất có thương hiệu như Bánh cáy Hoàng Thắng, Bánh cáy Bảo Hưng,…
• Tại Hà Nội: Các cửa hàng đặc sản vùng miền, siêu thị lớn hoặc các khu chợ truyền thống thường có bán Bánh Cáy Thái Bình. Hãy tìm những cửa hàng quen thuộc hoặc được giới thiệu để đảm bảo chất lượng.
• Tại TP. Hồ Chí Minh: Tương tự Hà Nội, bạn có thể tìm Bánh Cáy tại các cửa hàng đặc sản phía Bắc, siêu thị hoặc đặt mua qua các kênh online.
• Các kênh trực tuyến: Nhiều cơ sở sản xuất và cửa hàng đặc sản hiện nay có website hoặc fanpage riêng, cũng như bán hàng trên các sàn thương mại điện tử uy tín. Đây là lựa chọn tiện lợi cho những ai ở xa.

Lưu ý: Khi mua Bánh Cáy, bạn nên chọn những sản phẩm có bao bì nhãn mác rõ ràng, ghi rõ nguồn gốc xuất xứ, thành phần và hạn sử dụng để đảm bảo mua được bánh ngon và an toàn.

6. Lời kết: Món quà quê thấm đượm tình đất, tình người

Bánh Cáy Làng Nguyễn không chỉ đơn thuần là một món đặc sản ẩm thực mà còn là chứng nhân lịch sử, là niềm tự hào của người dân Thái Bình. Qua từng miếng bánh, ta như cảm nhận được cả tâm tình, sự khéo léo, cần cù của những người thợ làm bánh, cũng như sự trù phú của sản vật đồng quê.

Nếu có dịp về thăm Thái Bình, đừng quên tìm đến Làng Nguyễn, thưởng thức miếng bánh cáy thơm lừng bên ấm trà nóng, và lắng nghe những câu chuyện về món bánh “tiến vua” độc đáo này. Hoặc đơn giản hơn, hãy tìm mua một hộp Bánh Cáy làm quà, để chia sẻ hương vị quê hương mộc mạc mà tinh tế này với bạn bè, người thân. Chắc chắn rằng, Bánh Cáy Làng Nguyễn sẽ là một trải nghiệm ẩm thực khó quên, một dấu ấn đẹp trong hành trình khám phá văn hóa Việt Nam của bạn.