Thái Bình, vùng đất “chị Hai năm tấn”, không chỉ nổi tiếng với những cánh đồng lúa thẳng cánh cò bay mà còn được biết đến với nhiều món đặc sản mang đậm hương vị quê hương. Trong số đó, bánh cáy làng Nguyễn là một thức quà mộc mạc, giản dị nhưng lại chứa đựng tinh hoa ẩm thực và câu chuyện lịch sử lâu đời, xứng danh “đặc sản tiến vua” một thời.

Bánh cáy làng Nguyễn

1. Mục Lục

2. Nguồn gốc và lịch sử bánh cáy làng Nguyễn

Bánh cáy làng Nguyễn (nay thuộc xã Nguyên Xá, huyện Đông Hưng, tỉnh Thái Bình) có lịch sử hàng trăm năm. Theo các cụ cao niên trong làng kể lại, món bánh này xuất hiện từ thời Hậu Lê, do bà Nguyễn Thị Tần (sinh năm 1724), một người con gái của làng, sáng tạo ra. Bà Tần là người phụ nữ đảm đang, khéo léo, am hiểu về ẩm thực. Trong một lần làm bánh, bà đã thử nghiệm kết hợp các nguyên liệu sẵn có như gạo nếp, lạc, gừng, vừng… và tạo ra một loại bánh có hương vị độc đáo, thơm ngon lạ thường.

Bánh của bà Tần làm ra được dâng lên vua Lê Hiển Tông. Vua ăn thấy ngon, lạ miệng, lại có hình dáng giống trứng con cáy (một loài cua nhỏ sống ở vùng nước lợ) nên đã đặt tên cho bánh là “bánh cáy”. Từ đó, bánh cáy trở thành món ăn tiến vua và nổi tiếng khắp vùng. Trải qua bao thăng trầm lịch sử, bánh cáy làng Nguyễn vẫn được người dân nơi đây gìn giữ và phát triển, trở thành một phần không thể thiếu trong văn hóa ẩm thực Thái Bình.

3. Nguyên liệu làm nên hương vị đặc biệt của bánh cáy

Điều làm nên sự khác biệt của bánh cáy làng Nguyễn chính là sự kết hợp hài hòa giữa các nguyên liệu dân dã, quen thuộc của vùng quê lúa Thái Bình:

  • Gạo nếp cái hoa vàng: Loại gạo nếp ngon nhất, dẻo thơm, được trồng ngay trên đất Thái Bình.
  • Gạo nếp cái hoa vàng
  • Gấc chín đỏ: Tạo màu sắc đỏ cam tự nhiên và vị ngọt thanh cho bánh.
  • Lạc, vừng: Rang vàng, giã nhỏ, tạo độ bùi, thơm cho bánh.
  • Mỡ lợn: Phần mỡ gáy được ướp đường, tạo độ béo ngậy và giòn tan khi ăn.
  • Mứt bí, mạch nha: Tạo độ ngọt và kết dính cho bánh.
  • Vỏ quýt, gừng tươi: Tạo hương thơm đặc trưng, the the, ấm nồng.
  • Nước hoa bưởi: Thêm vào ở công đoạn cuối, tạo mùi thơm dịu nhẹ, thanh khiết.

Tất cả các nguyên liệu đều được lựa chọn kỹ càng, đảm bảo tươi ngon và an toàn. Chính sự tỉ mỉ trong khâu chọn nguyên liệu đã góp phần tạo nên chất lượng tuyệt hảo của bánh cáy làng Nguyễn.

4. Quy trình chế biến công phu, tỉ mỉ

Để làm ra được một mẻ bánh cáy thơm ngon, người thợ làm bánh phải trải qua nhiều công đoạn cầu kỳ, đòi hỏi sự khéo léo và kinh nghiệm:

  1. Sơ chế nguyên liệu: Gạo nếp được vo sạch, ngâm nước rồi đồ thành xôi. Gấc được lấy phần thịt, trộn với xôi để tạo màu. Lạc, vừng rang chín, giã nhỏ. Mỡ lợn thái hạt lựu, ướp đường. Mứt bí, mạch nha, vỏ quýt, gừng tươi cũng được chuẩn bị sẵn.
  2. Làm “con giống”: Một phần xôi gấc được chia nhỏ, trộn với mỡ đường, mứt bí, mạch nha, lạc, vừng, vỏ quýt, gừng tươi. Đây chính là phần nhân bánh, tạo nên hương vị đặc trưng.

    3. Quy trình làm bánh cáy

  3. Trộn bột bánh: Phần xôi gấc còn lại được giã nhuyễn, trộn với nước cốt gừng, nước hoa bưởi, sau đó nhào kỹ thành khối bột dẻo mịn.
  4. Cán và đóng khuôn: Bột bánh được cán mỏng, cho “con giống” vào giữa, gói lại rồi cho vào khuôn gỗ, ép chặt. Khuôn bánh thường có hình chữ nhật hoặc hình vuông.
  5. Phơi/sấy bánh: Bánh sau khi đóng khuôn được đem phơi nắng hoặc sấy khô để bánh cứng lại và bảo quản được lâu hơn.

Mỗi công đoạn đều đòi hỏi sự tỉ mỉ, khéo léo và kinh nghiệm của người thợ. Ví dụ, việc trộn “con giống” phải đảm bảo các nguyên liệu được hòa quyện đều, không quá ngọt, không quá béo. Việc cán bột phải đều tay, không quá dày, không quá mỏng. Việc phơi/sấy bánh phải canh thời gian phù hợp để bánh không bị quá khô hoặc quá ẩm.

5. Hương vị đặc trưng của bánh cáy làng Nguyễn

Bánh cáy làng Nguyễn có hương vị rất đặc trưng, không lẫn với bất kỳ loại bánh nào khác. Khi thưởng thức, bạn sẽ cảm nhận được:

  • Vị ngọt thanh: Vị ngọt của bánh không gắt mà rất dịu, đến từ gấc, mứt bí, mạch nha.
  • Vị béo ngậy: Đến từ mỡ lợn ướp đường, nhưng không hề ngấy mà lại rất thơm ngon.
  • Vị bùi bùi: Của lạc, vừng rang.
  • Vị cay the, ấm nồng: Của gừng tươi và vỏ quýt.
  • Hương thơm dịu nhẹ: Của nước hoa bưởi.
  • Độ dẻo, dai: Của gạo nếp cái hoa vàng.
  • Độ giòn tan: Của mỡ đường.

Tất cả các hương vị hòa quyện vào nhau một cách hài hòa, tạo nên một trải nghiệm ẩm thực khó quên. Bánh cáy thường được thưởng thức cùng với trà nóng, giúp làm tăng thêm hương vị và tạo cảm giác ấm áp, thư thái.

Thưởng thức bánh cáy

6. Địa chỉ mua bánh cáy làng Nguyễn uy tín

Ngày nay, bánh cáy làng Nguyễn không chỉ được bán tại Thái Bình mà còn được phân phối rộng rãi ở nhiều tỉnh thành khác, đặc biệt là Hà Nội và TP.HCM. Dưới đây là một số địa chỉ mua bánh cáy uy tín mà bạn có thể tham khảo:

  • Tại Thái Bình:
    • Các cơ sở sản xuất bánh cáy tại làng Nguyễn (xã Nguyên Xá, huyện Đông Hưng).
    • Chợ trung tâm thành phố Thái Bình.
    • Các cửa hàng đặc sản Thái Bình.
  • Tại Hà Nội:
    • Các cửa hàng đặc sản miền Bắc.
    • Một số siêu thị lớn.
  • Tại TP.HCM:
    • Các cửa hàng chuyên bán đặc sản các vùng miền.
    • Chợ Bến Thành (khu vực bán đồ khô).
  • Mua online:
    • Các trang thương mại điện tử như Shopee, Lazada, Tiki…
    • Website của các cơ sở sản xuất bánh cáy.

Khi mua bánh cáy, bạn nên chọn những cơ sở uy tín, có thương hiệu, đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm. Nên xem kỹ hạn sử dụng, bao bì sản phẩm để đảm bảo mua được bánh ngon và chất lượng.

7. Bánh cáy làng Nguyễn – Món quà quê đậm đà tình đất, tình người

Bánh cáy làng Nguyễn không chỉ là một món ăn ngon mà còn là một nét đẹp văn hóa, một biểu tượng của vùng quê lúa Thái Bình. Thưởng thức bánh cáy, ta không chỉ cảm nhận được hương vị đặc trưng của các nguyên liệu dân dã mà còn cảm nhận được tình cảm, tâm huyết của người làm bánh. Bánh cáy cũng là món quà biếu ý nghĩa, thể hiện sự trân trọng và tấm lòng của người tặng. Nếu có dịp ghé thăm Thái Bình, đừng quên thưởng thức và mua bánh cáy về làm quà cho người thân, bạn bè nhé!

Bánh cáy làng Nguyễn - Món quà quê