Khám Phá Thiên Đường Ẩm Thực Ninh Bình: Hơn Cả Non Nước Hữu Tình

Ninh Bình không chỉ làm say lòng du khách bởi cảnh sắc non nước hùng vĩ, những di sản văn hóa – lịch sử vang bóng một thời như Tràng An, Tam Cốc – Bích Động hay Cố đô Hoa Lư. Vùng đất này còn ẩn chứa một kho tàng ẩm thực độc đáo, mang đậm hương vị đồng quê dân dã nhưng cũng không kém phần tinh tế, đủ sức níu chân bất kỳ tín đồ sành ăn nào. Nếu bạn đang lên kế hoạch khám phá “Hạ Long trên cạn”, đừng bỏ qua cẩm nang 11+ món ngon Ninh Bình nức tiếng gần xa dưới đây, kèm theo địa chỉ những quán ăn được người dân địa phương và du khách tin tưởng lựa chọn.

Hãy cùng Kinhnghiemdulich.vn bắt đầu hành trình đánh thức vị giác tại mảnh đất Cố đô!

Phong cảnh Ninh Bình

Mục Lục Khám Phá Ẩm Thực Ninh Bình

1. Thịt Dê Núi Ninh Bình – Danh Bất Hư Truyền

Nhắc đến ẩm thực Ninh Bình, không thể không kể đến món thịt dê núi trứ danh. Dê ở đây được chăn thả tự nhiên trên các dãy núi đá vôi, ăn lá cây thuốc và thảo dược nên thịt rất săn chắc, ít mỡ, thơm ngọt và không có mùi hôi đặc trưng như dê ở các vùng khác. Người Ninh Bình chế biến thịt dê thành hàng chục món ăn hấp dẫn khác nhau, mỗi món lại mang một hương vị riêng biệt.

Thịt dê núi Ninh Bình tái chanh

Các món dê phổ biến nhất phải kể đến:

  • Dê tái chanh: Thịt dê tươi thái mỏng, nhúng qua nước sôi rồi trộn với nước cốt chanh, sả, ớt, lá chanh, vừng rang… Vị chua thanh của chanh, thơm nồng của gia vị hòa quyện với vị ngọt tự nhiên của thịt dê tạo nên một món khai vị tuyệt hảo.
  • Dê nướng mọi/nướng tảng: Thịt dê tẩm ướp gia vị vừa ăn rồi nướng trên than hồng đến khi vàng ruộm, dậy mùi thơm lừng. Miếng thịt bên ngoài giòn, bên trong mềm ngọt, chấm cùng tương bần hoặc chao thì ngon “nhức nách”.
  • Dê hấp sả/hấp cách thủy: Món ăn giữ được trọn vẹn vị ngọt nguyên bản của thịt dê. Thịt mềm, thơm mùi sả, gừng, chấm nước mắm gừng cay cay ấm nồng.
  • Nem dê: Thịt dê xay nhuyễn trộn với bì, thính và gia vị, gói trong lá sung hoặc lá ổi rồi để lên men tự nhiên. Nem có vị chua dịu, giòn sần sật.
  • Lẩu dê: Nồi lẩu nghi ngút khói với nước dùng ngọt thanh từ xương dê, nhúng kèm thịt dê tươi, đậu phụ, váng đậu, các loại rau núi… là lựa chọn hoàn hảo cho những ngày se lạnh.

Món dê nướng hấp dẫn tại Ninh Bình

Địa chỉ gợi ý thưởng thức thịt dê núi:

  • Nhà hàng Chính Thư: Khu vực Hang Cá, thôn Khê Đầu Hạ, xã Ninh Xuân, Hoa Lư (Gần khu du lịch Tràng An). Nổi tiếng với không gian rộng rãi và các món dê đa dạng. Giá tham khảo: 150.000 – 400.000 VNĐ/món.
  • Nhà hàng Đức Dê: Số 446 Nguyễn Huệ, Phố Phúc Chỉnh II, phường Nam Thành, TP. Ninh Bình. Quán lâu đời, được người dân địa phương yêu thích. Giá tham khảo: 120.000 – 350.000 VNĐ/món.
  • Nhà hàng Dê Quý 135: Số 135 Ninh Xuân, Hoa Lư (Đối diện cổng Tràng An Cổ). View đẹp, món ăn chất lượng. Giá tham khảo: 150.000 – 400.000 VNĐ/món.

2. Cơm Cháy Ninh Bình – Giòn Tan Nức Tiếng

Sẽ là thiếu sót lớn nếu đến Ninh Bình mà chưa thử cơm cháy. Khác với cơm cháy ở những nơi khác, cơm cháy Ninh Bình được làm từ gạo dẻo hảo hạng, nấu bằng nồi gang trên bếp củi. Phần cơm cháy dưới đáy nồi được lấy ra, phơi khô rồi chiên giòn trong dầu nóng. Miếng cơm cháy đạt chuẩn phải có màu vàng ruộm, đều hạt, giòn tan mà không cứng, không ngấm dầu mỡ.

Cơm cháy Ninh Bình ăn kèm sốt thịt dê

Điểm đặc biệt làm nên thương hiệu cơm cháy Ninh Bình chính là phần nước sốt ăn kèm. Nước sốt truyền thống thường được làm từ tim, cật, thịt dê hoặc bò băm nhỏ, xào cùng hành tây, nấm hương, cà rốt và gia vị đậm đà. Khi ăn, rưới nước sốt nóng hổi lên miếng cơm cháy giòn rụm, tạo nên sự hòa quyện tuyệt vời giữa vị giòn, vị béo ngậy của sốt và vị ngọt của thịt. Ngoài ra, cơm cháy còn có thể ăn kèm với ruốc (chà bông) heo hoặc ruốc tôm.

Địa chỉ mua và thưởng thức cơm cháy:

  • Cơm cháy ruốc Hoàng Trang: Số 10 Lê Hồng Phong, Phường Đông Thành, TP. Ninh Bình. Thương hiệu lâu năm, có cả cơm cháy đóng gói mang về.
  • Cơm cháy Hoa Lư: Các cửa hàng đặc sản dọc đường vào khu du lịch Tràng An, Bái Đính. Dễ dàng tìm mua làm quà.
  • Các nhà hàng dê núi: Hầu hết các nhà hàng dê đều phục vụ món cơm cháy sốt dê/bò rất ngon. Giá tham khảo: 50.000 – 150.000 VNĐ/phần (tùy loại sốt và kích cỡ).

3. Bún Mộc Kim Sơn – Hương Vị Đồng Quê

Tuy không nổi tiếng bằng thịt dê hay cơm cháy, nhưng bún mộc Kim Sơn lại là món ăn sáng quen thuộc và được người dân địa phương đặc biệt yêu thích. Món bún này có nguồn gốc từ huyện Kim Sơn, nổi bật với những viên mọc (giò sống) được làm từ thịt lợn tươi xay nhuyễn, trộn cùng mộc nhĩ, nấm hương, gia vị rồi viên tròn, luộc chín.

Nước dùng của bún mộc được ninh từ xương ống, có vị ngọt thanh tự nhiên. Một tô bún mộc đầy đặn bao gồm bún tươi sợi nhỏ, vài viên mọc giòn sần sật, thêm chút dọc mùng (hoặc măng khô tùy mùa), hành lá, rau thơm. Khi ăn, vắt thêm chút chanh, thêm vài lát ớt là có ngay một bữa sáng giản dị mà ấm bụng, đậm đà hương vị quê hương.

Địa chỉ gợi ý thưởng thức bún mộc:

  • Các quán ăn sáng tại thị trấn Phát Diệm, Kim Sơn: Nơi đây là cái nôi của món bún mộc, bạn có thể dễ dàng tìm thấy các quán bán món này.
  • Quán bún mộc trên đường Lương Văn Tụy, TP. Ninh Bình: Nhiều quán nhỏ ven đường phục vụ món này vào buổi sáng.
  • Giá tham khảo: 25.000 – 40.000 VNĐ/tô.

4. Xôi Trứng Kiến Nho Quan – Đặc Sản Hiếm Có

Đây là một món ăn độc đáo và khá hiếm, chỉ có theo mùa (thường vào khoảng tháng 3 đến tháng 5 Âm lịch) ở vùng núi đá vôi Nho Quan. Nguyên liệu chính là trứng của loài kiến nâu (kiến ngạt) làm tổ trên cây. Người dân phải vào rừng tìm những tổ kiến lớn, lấy phần trứng non trắng ngần, béo ngậy mang về.

Trứng kiến sau khi làm sạch được phi thơm với hành khô, nêm nếm gia vị vừa ăn. Gạo nếp nương đồ chín tới, dẻo thơm, sau đó trộn đều với trứng kiến đã xào và hành phi. Xôi trứng kiến có vị béo bùi của trứng kiến, dẻo thơm của nếp nương, thoảng mùi thơm của hành phi, tạo thành một hương vị rất lạ miệng và hấp dẫn. Đây là món ăn thể hiện sự hòa hợp giữa con người và thiên nhiên của vùng đất Ninh Bình.

Địa chỉ tìm thưởng thức xôi trứng kiến:

  • Các nhà hàng đặc sản tại Nho Quan: Vào đúng mùa, một số nhà hàng ở Nho Quan có phục vụ món này.
  • Hỏi người dân địa phương: Cách tốt nhất để thưởng thức món này là nhờ người dân địa phương chỉ dẫn hoặc đặt trước.
  • Giá tham khảo: Khá cao và tùy thuộc vào mùa, có thể từ 70.000 – 150.000 VNĐ/đĩa nhỏ.

5. Bún Chả Quạt – Gây Thương Nhớ Với Hương Than Hồng

Bún chả quạt Ninh Bình mang một nét riêng so với bún chả Hà Nội. Thịt dùng làm chả thường là thịt ba chỉ hoặc vai heo tươi ngon, thái miếng vừa ăn, tẩm ướp đậm đà với nước mắm, đường, tiêu, hành khô… Điểm đặc biệt là thịt được kẹp vào vỉ tre (hoặc vỉ inox) và nướng trên bếp than hoa rực hồng, quạt liên tục để thịt chín đều, vàng ruộm và dậy mùi thơm quyến rũ.

Nước chấm bún chả cũng được pha chế theo công thức riêng, có vị chua, cay, mặn, ngọt hài hòa, thêm chút đu đủ xanh và cà rốt thái mỏng ngâm giấm. Ăn kèm với bún tươi sợi nhỏ và các loại rau sống tươi ngon như xà lách, kinh giới, tía tô, húng láng…

Địa chỉ gợi ý thưởng thức bún chả quạt:

  • Bún chả Tình Mai: Phố 10, phường Đông Thành, TP. Ninh Bình. Quán nổi tiếng lâu năm.
  • Các quán bún chả trên đường Phạm Thận Duật, TP. Ninh Bình: Khu vực này có nhiều quán bún chả ngon.
  • Giá tham khảo: 30.000 – 50.000 VNĐ/suất.

6. Cá Kho Gáo – Món Ngon Dân Dã

Cá kho gáo là món ăn dân dã, quen thuộc trong bữa cơm của người dân Ninh Bình, đặc biệt là ở vùng chiêm trũng Nho Quan, Gia Viễn. Quả gáo là một loại quả mọc dại, có vị chua thanh đặc trưng, thường dùng để tạo vị chua tự nhiên cho các món canh, món kho. Cá dùng để kho thường là cá tràu (cá quả), cá rô đồng hoặc cá diếc tươi ngon.

Cá sau khi làm sạch được tẩm ướp gia vị như nước mắm, muối, đường, tiêu, nghệ, riềng… rồi xếp vào nồi đất cùng với vài lát quả gáo tươi hoặc khô. Kho trên lửa liu riu cho đến khi cá chín nhừ, thấm đẫm gia vị và nước kho sánh lại. Món cá kho gáo có vị ngọt đậm đà của cá, vị chua thanh độc đáo của quả gáo, thơm mùi riềng, nghệ, ăn cùng cơm trắng nóng hổi thì không gì bằng.

Địa chỉ tìm thưởng thức cá kho gáo:

  • Các nhà hàng phục vụ món ăn đồng quê tại Ninh Bình: Nhiều nhà hàng có đưa món này vào thực đơn.
  • Ẩm thực tại các homestay, nhà dân ở khu vực Nho Quan, Gia Viễn: Trải nghiệm món ăn chuẩn vị nhất.
  • Giá tham khảo: 80.000 – 200.000 VNĐ/nồi (tùy loại cá và kích cỡ).

7. Gỏi Cá Nhệch Kim Sơn – Tinh Hoa Ẩm Thực

Gỏi cá nhệch là một đặc sản nổi tiếng và cầu kỳ của vùng đất Kim Sơn. Cá nhệch thuộc họ cá chình, sống ở vùng nước lợ ven biển. Để làm món gỏi ngon, người ta phải chọn những con cá nhệch tươi sống, làm sạch nhớt bằng tro bếp hoặc lá tre, sau đó lọc lấy thịt phi lê.

Các món ăn đặc sản Ninh Bình

Thịt cá nhệch được thái lát mỏng, bóp qua với nước cốt chanh hoặc giấm cho tái chín, sau đó trộn đều với thính gạo rang vàng thơm lừng và các loại gia vị. Phần da cá và xương cá được chiên giòn hoặc nấu đông để làm chẻo (một loại nước chấm sền sệt đặc trưng). Chẻo được làm từ xương cá giã nhuyễn, nấu cùng mẻ, gừng, tỏi, ớt, cà chua… có vị béo ngậy, chua cay đậm đà.

Khi ăn, lấy bánh đa nem hoặc lá sung, đặt lên đó các loại rau thơm (lá mơ, húng quế, mùi tàu, cúc tần…), vài lát gỏi cá nhệch, một ít da cá chiên giòn, cuối cùng chấm ngập vào bát chẻo béo ngậy. Sự hòa quyện của các hương vị tạo nên một trải nghiệm ẩm thực khó quên.

Địa chỉ gợi ý thưởng thức gỏi cá nhệch:

  • Nhà hàng Vũ Bảo: Số 37 Nguyễn Huệ, Phường Nam Bình, TP. Ninh Bình (và chi nhánh ở Tam Cốc). Rất nổi tiếng với món gỏi nhệch.
  • Nhà hàng Tính Gỏi Cá Nhệch: Thị trấn Phát Diệm, Kim Sơn. Địa chỉ quen thuộc của người dân địa phương.
  • Nhà hàng Diệu Quang: Làng nghề gỏi cá nhệch, thôn Cồn Thoi, Kim Sơn.
  • Giá tham khảo: 200.000 – 500.000 VNĐ/suất (tùy số lượng người ăn).

8. Ốc Núi Ninh Bình – Giòn Ngọt Vị Đá

Ốc núi là một đặc sản khác của vùng núi đá vôi Ninh Bình, thường xuất hiện nhiều vào mùa mưa (từ tháng 4 đến tháng 8). Loại ốc này sống trong các hang đá, khe núi, ăn lá cây và thuốc nam nên thịt rất sạch, giòn, ngọt và có mùi thơm đặc trưng. Kích thước ốc núi thường to hơn ốc vặn, ốc nhồi thông thường.

Ốc núi có thể chế biến thành nhiều món ngon như: ốc hấp gừng sả, ốc luộc chấm mắm gừng, ốc xào sả ớt, nộm ốc… Món nào cũng giữ được vị giòn ngọt tự nhiên của ốc. Thịt ốc dai giòn sần sật, đậm đà hương vị núi rừng.

Địa chỉ gợi ý thưởng thức ốc núi:

  • Các nhà hàng, quán ăn ở khu vực Tam Cốc, Tràng An, Hoa Lư: Nhiều nơi phục vụ món này khi vào mùa.
  • Các quán nhậu bình dân tại TP. Ninh Bình.
  • Giá tham khảo: 80.000 – 200.000 VNĐ/đĩa (tùy cách chế biến và thời điểm).

9. Nem Chua Yên Mạc – Chua Thanh Đượm Vị

Làng Yên Mạc, huyện Yên Mô từ lâu đã nổi tiếng với nghề làm nem chua. Nem chua Yên Mạc có cách làm và hương vị khá giống với nem chua Thanh Hóa nhưng vẫn có nét riêng. Nem được làm từ thịt nạc mông của lợn khỏe mạnh, thái mỏng hoặc xay rối, trộn đều với bì lợn thái chỉ, thính gạo rang thơm, tỏi, ớt và các gia vị theo bí quyết riêng.

Nem chua Yên Mạc Ninh Bình

Hỗn hợp thịt sau đó được gói chặt tay bằng lá ổi (giúp nem thơm và nhanh chín) bên trong, và bọc lá chuối tươi bên ngoài thành những chiếc nem vuông vắn. Nem để lên men tự nhiên trong khoảng 3-5 ngày (tùy thời tiết) là có thể ăn được. Nem chua Yên Mạc có vị chua thanh dịu, vị ngọt của thịt, cay nồng của tỏi ớt, giòn sần sật của bì, thơm mùi lá ổi đặc trưng. Thường được dùng làm món khai vị trong các bữa ăn hoặc làm quà biếu.

Địa chỉ mua nem chua Yên Mạc:

  • Các cửa hàng đặc sản tại TP. Ninh Bình.
  • Tìm mua trực tiếp tại làng Yên Mạc, Yên Mô.
  • Một số nhà hàng cũng phục vụ món này.
  • Giá tham khảo: 50.000 – 80.000 VNĐ/chục.

10. Miến Lươn Bà Phấn – Nét Riêng Ẩm Thực Ninh Bình

Miến lươn là món ăn không quá xa lạ, nhưng miến lươn Ninh Bình, đặc biệt là miến lươn gia truyền Bà Phấn, lại có sức hấp dẫn riêng. Lươn được dùng là loại lươn đồng cốm, mình nhỏ nhưng thịt chắc và thơm. Lươn sau khi làm sạch được luộc chín, gỡ lấy thịt, xương lươn ninh kỹ để lấy nước dùng ngọt thanh.

Thịt lươn có thể để nguyên miếng hoặc xào săn với hành răm, nghệ cho thơm và có màu vàng đẹp mắt. Miến dong được trụng vừa tới, giữ được độ dai. Một bát miến lươn đầy đủ gồm miến, thịt lươn (luộc hoặc xào), chan nước dùng nóng hổi, thêm chút hành phi, rau răm thái nhỏ. Nước dùng đậm đà vị ngọt xương lươn, thịt lươn mềm thơm, sợi miến dai, tạo nên một món ăn tuy giản dị nhưng rất cuốn hút.

Địa chỉ gợi ý thưởng thức miến lươn:

  • Miến lươn Bà Phấn: Số 999 Trần Hưng Đạo, TP. Ninh Bình. Địa chỉ “ruột” của nhiều người.
  • Một số quán ăn sáng khác tại TP. Ninh Bình.
  • Giá tham khảo: 35.000 – 50.000 VNĐ/tô.

11. Bánh Troi Bánh Chay – Thức Quà Thanh Mát

Không phải là món ăn chính nhưng bánh troi (bánh trôi), bánh chay là thức quà vặt thanh mát, giải nhiệt được yêu thích ở Ninh Bình, đặc biệt vào những ngày hè oi ả hoặc dịp Tết Hàn Thực. Bánh được làm từ bột gạo nếp dẻo thơm.

Bánh troi là những viên bột nhỏ, nhân đường phên, luộc chín rồi thả vào bát nước đun sôi để nguội có thả vài lát gừng và rắc vừng rang. Bánh chay có kích thước lớn hơn, nhân đậu xanh nấu chín nghiền mịn, ăn cùng nước bột sắn dây hoặc bột đao nấu sánh, thêm chút nước hoa bưởi hoặc vani cho thơm.

Địa chỉ tìm thưởng thức bánh troi bánh chay:

  • Các khu chợ quê, chợ thành phố Ninh Bình.
  • Các gánh hàng rong hoặc quán chè nhỏ.
  • Giá tham khảo: 10.000 – 20.000 VNĐ/bát.

12. Rượu Kim Sơn – Men Say Đất Cố Đô (Thưởng thức có trách nhiệm)

Kết thúc hành trình ẩm thực không thể không nhắc đến rượu Kim Sơn – một loại rượu gạo nổi tiếng được chưng cất thủ công từ gạo nếp cái hoa vàng trồng trên đất Kim Sơn, kết hợp với men thuốc bắc gia truyền và nguồn nước địa phương. Rượu Kim Sơn có nồng độ khá cao, trong vắt, vị đậm đà, thơm nồng mùi lúa mới và men thuốc bắc, khi uống vào có cảm giác ấm nóng lan tỏa.

Rượu Kim Sơn thường được dùng trong các bữa tiệc, lễ hội hoặc ngâm với các loại thảo dược, động vật (như rắn, tắc kè…) để làm rượu thuốc bồi bổ sức khỏe. Đây cũng là món quà được nhiều du khách lựa chọn mang về.

Du lịch ẩm thực Ninh Bình

Địa chỉ mua rượu Kim Sơn:

  • Trực tiếp tại các lò rượu uy tín ở Kim Sơn.
  • Các cửa hàng đặc sản Ninh Bình.
  • Lưu ý: Nên chọn mua ở những cơ sở có uy tín, nguồn gốc rõ ràng để đảm bảo chất lượng và an toàn. Hãy thưởng thức rượu có trách nhiệm.

Lời Kết

Ẩm thực Ninh Bình là sự hòa quyện tinh tế giữa sản vật núi rừng và hương vị đồng quê, tạo nên những món ăn vừa dân dã, mộc mạc lại vừa độc đáo, khó quên. Từ món dê núi trứ danh, cơm cháy giòn tan đến gỏi cá nhệch cầu kỳ hay xôi trứng kiến lạ miệng, mỗi món ăn đều kể một câu chuyện riêng về văn hóa và con người nơi đây.

Hy vọng với cẩm nang 11+ món ngon Ninh Bình nên thử cùng những địa chỉ gợi ý trên đây, bạn sẽ có một hành trình khám phá ẩm thực Cố đô thật trọn vẹn và đáng nhớ. Đừng ngần ngại lạc bước vào những quán nhỏ, thưởng thức hương vị địa phương và cảm nhận sự nồng hậu của người Ninh Bình bạn nhé!