Thái Bình, không chỉ nổi tiếng với những cánh đồng lúa thẳng cánh cò bay, mà còn được biết đến với một thức quà quê dân dã, đậm đà hương vị truyền thống – bánh cáy làng Nguyễn. Món bánh này không chỉ là niềm tự hào của người dân nơi đây, mà còn là một phần ký ức tuổi thơ của biết bao thế hệ, và là món quà biếu ý nghĩa dành tặng người thân, bạn bè.
1. Nguồn Gốc Bánh Cáy Làng Nguyễn – Cái Tên Gợi Nhớ, Hương Vị Khó Quên
Nhắc đến bánh cáy, người ta thường nghĩ ngay đến làng Nguyễn (nay thuộc xã Nguyên Xá, huyện Đông Hưng, tỉnh Thái Bình). Dù cái tên “bánh cáy” khiến nhiều người lầm tưởng bánh được làm từ con cáy, nhưng thực tế hoàn toàn ngược lại. Theo các cụ cao niên trong làng kể lại, tên gọi “bánh cáy” xuất phát từ hình ảnh những hạt gạo nếp cái hoa vàng được rang nổ bung, trắng ngần, tựa như trứng cáy. Cũng có giai thoại cho rằng, hình dáng và màu sắc của bánh sau khi hoàn thiện rất giống với tổ của con cáy, nên được gọi là bánh cáy.
Chưa ai biết rõ món bánh xuất hiện vào thời gian nào chỉ biết ngày xưa bánh được dùng để tiến Vua.
Trải qua bao thăng trầm lịch sử, bánh cáy làng Nguyễn vẫn giữ được hương vị đặc trưng, trở thành một phần không thể thiếu trong đời sống văn hóa của người dân Thái Bình.
2. Quy Trình Chế Biến Bánh Cáy – Tinh Hoa Từ Những Bàn Tay Khéo Léo
Để làm ra được mẻ bánh cáy thơm ngon, chuẩn vị, người thợ làm bánh phải trải qua một quy trình tỉ mỉ, công phu, đòi hỏi sự khéo léo và kinh nghiệm. Các nguyên liệu chính làm bánh cáy bao gồm:
- Gạo nếp cái hoa vàng: Loại gạo nếp ngon nhất, hạt to, tròn, dẻo thơm.
- Gấc chín: Tạo màu đỏ cam tự nhiên và vị ngọt thanh.
- Mỡ lợn: Mỡ phần được ướp đường, tạo độ béo ngậy.
- Lạc, vừng rang: Tạo vị bùi, thơm đặc trưng.
- Mứt bí, mứt dừa: Tăng thêm vị ngọt và độ giòn.
- Gừng tươi: Tạo vị cay nồng, ấm áp.
- Vỏ quýt (hoặc lá chanh): Tạo hương thơm nhẹ nhàng, thanh mát.
- Đường kính trắng: Tạo vị ngọt đậm đà.
Quy trình làm bánh cáy làng Nguyễn gồm các bước chính sau:
- Sơ chế nguyên liệu:
- Gạo nếp được vo sạch, ngâm nước, sau đó đồ xôi và xay nhuyễn thành bột.
- Gấc được bỏ hạt, lấy phần thịt trộn với bột nếp và một chút đường.
- Mỡ lợn được thái hạt lựu, ướp đường trong khoảng 1-2 tháng.
- Lạc, vừng được rang chín, bỏ vỏ.
- Mứt bí, mứt dừa được thái nhỏ.
- Gừng tươi được giã nhỏ.
- Vỏ quýt (hoặc lá chanh) được thái chỉ.
- Làm “mạch nha”: Đường kính trắng được đun với nước, gừng tươi và vỏ quýt (hoặc lá chanh) cho đến khi sánh lại.
- Trộn bột: Bột nếp, gấc, mỡ lợn, lạc, vừng, mứt bí, mứt dừa được trộn đều với mạch nha.
- Ép bánh: Hỗn hợp bột được cho vào khuôn gỗ, ép chặt và cắt thành từng miếng vừa ăn.
- Sấy bánh (hoặc phơi nắng): Bánh cáy sau khi ép được sấy khô bằng than củi hoặc phơi nắng cho đến khi đạt độ khô nhất định.
Mỗi công đoạn đều đòi hỏi sự tỉ mỉ, khéo léo và kinh nghiệm của người thợ làm bánh. Việc điều chỉnh lượng nguyên liệu, thời gian ướp, thời gian sấy… đều ảnh hưởng trực tiếp đến chất lượng và hương vị của bánh.
3. Hương Vị Bánh Cáy – Sự Kết Hợp Hài Hòa Của Các Nguyên Liệu
Bánh cáy làng Nguyễn thành phẩm có màu vàng ươm của gạo nếp rang, điểm xuyết màu đỏ cam của gấc, màu trắng của mứt bí, mứt dừa, màu nâu của lạc, vừng. Khi thưởng thức, bạn sẽ cảm nhận được sự hòa quyện tuyệt vời của các hương vị:
- Vị ngọt đậm đà của đường, mứt, vị ngọt thanh của gấc.
- Vị béo ngậy của mỡ lợn.
- Vị bùi, thơm của lạc, vừng.
- Vị cay nhẹ, ấm áp của gừng.
- Hương thơm dịu nhẹ của vỏ quýt (hoặc lá chanh).
Tất cả các hương vị này hòa quyện vào nhau, tạo nên một thức quà quê dân dã mà tinh tế, đậm đà mà thanh tao, khiến người ăn nhớ mãi không quên.
4. Địa Chỉ Mua Bánh Cáy Làng Nguyễn Uy Tín
Ngày nay, bánh cáy làng Nguyễn không chỉ được bày bán tại Thái Bình, mà còn có mặt ở nhiều tỉnh thành khác trên cả nước, đáp ứng nhu cầu thưởng thức và mua làm quà của du khách.
Tại Thái Bình:
- Làng Nguyễn (xã Nguyên Xá, huyện Đông Hưng): Đây là nơi sản xuất bánh cáy truyền thống, bạn có thể tìm mua bánh cáy tại các hộ gia đình làm bánh lâu năm trong làng.
- Các cửa hàng đặc sản Thái Bình: Bánh cáy được bày bán rộng rãi tại các cửa hàng đặc sản, chợ truyền thống ở Thái Bình.
Tại Hà Nội:
- Các cửa hàng đặc sản miền Bắc: Bạn có thể tìm mua bánh cáy làng Nguyễn tại các cửa hàng chuyên bán đặc sản miền Bắc trên phố cổ Hà Nội hoặc các khu chợ lớn.
- Siêu thị: Một số siêu thị lớn cũng có bán bánh cáy làng Nguyễn.
Tại Thành phố Hồ Chí Minh:
- Các cửa hàng đặc sản miền Bắc, miền Trung: Bánh cáy làng Nguyễn thường được bày bán cùng với các loại đặc sản khác của miền Bắc, miền Trung.
- Chợ Bến Thành: Khu vực bán đồ khô, đặc sản trong chợ Bến Thành cũng có thể có bán bánh cáy.
- Một vài địa chỉ tham khảo:
- Cơ sở sản xuất bánh cáy Bà Tới: Khu công nghiệp Nguyễn Đức Cảnh.
- Bánh cáy gia truyền làng Nguyễn: Nguyên Xá – Đông Hưng – Thái Bình.
Lưu ý:
Khi mua bánh cáy, bạn nên chọn những cơ sở sản xuất uy tín, có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng để đảm bảo chất lượng và an toàn vệ sinh thực phẩm. Bánh cáy ngon thường có màu vàng ươm tự nhiên, không bị cháy, các nguyên liệu được trộn đều, không bị vón cục. Khi ăn, bánh có độ dẻo, vị ngọt vừa phải, không bị gắt, thơm mùi gừng và các nguyên liệu khác.
5. Bánh Cáy – Món Quà Ý Nghĩa Từ Vùng Quê Lúa Thái Bình
Bánh cáy làng Nguyễn không chỉ là món ăn ngon, mà còn là món quà ý nghĩa để biếu tặng người thân, bạn bè trong các dịp lễ Tết, hoặc đơn giản là thể hiện sự quan tâm, yêu mến. Với hương vị đặc trưng, bánh cáy gợi nhớ về những kỷ niệm tuổi thơ, về quê hương, về những giá trị truyền thống tốt đẹp của dân tộc.
Bên cạnh bánh cáy, Thái Bình còn rất nhiều các món đặc sản hấp dẫn khác. Có thể kể đến như:
- Canh cá Quỳnh Côi.
- Bún bung (bún hoa chuối)
- Gỏi nhệch.
- Nem chạo Vị Thủy.
- …
Nếu có dịp ghé thăm Thái Bình, bạn đừng quên thưởng thức bánh cáy làng Nguyễn và khám phá những nét đẹp ẩm thực độc đáo của vùng đất này nhé!
